Bài b¯ cáo v¾i qu¯c dân v« vi®c vua Lê Thái T± Lê Lþi ðã bình ð¸nh xong gi£c nhà Minh bên Tàu, viªt b¢ng chæ Hán, do ðÕi th¥n Nguy­n Trãi làm ra. Trong bài này Nguy­n Trãi ðã dùng tài vån chß½ng ca tøng công nghi®p khai sáng cüa vua Lê. L¶i l¨ trong bài Bình Ngô ÐÕi Cáo r¤t hùng h°n, s¡c bén, nêu cao hùng khí cüa ng߶i xßa và tinh th¥n b¤t khu¤t cüa dân tµc ta. Ð÷c bài này, h§u thª l¤y làm hãnh di®n trß¾c cänh vinh quang cüa ð¤t nß¾c và l¤y làm hÑng kh·i.

Tßþng mäng :

Vi®c nhân nghîa c¯t · yên dân,
Quân ðiªu phÕt chï vi`khØ bÕo .
Nhß nß¾c Vi®t ta t× trß¾c, v¯n xßng vån hiªn ðã lâu,
S½n hà cß½ng vñc ðã chia, phong tøc b¡c nam cûng khác.
T× ðinh, Lê, Lý, Tr¥n gây n«n ðµc l§p,
Cùng Hán,Ð߶ng, T¯ng, Nguyên hùng cÑ mµt phß½ng.
Dçu c߶ng nhßþc có lúc khác nhau,
Song hào ki®t ð¶i nào cûng có.

V§y nên :

Lßu Cung sþ uy m¤t vía,
Tri®u Tiªt nghe tiªng gi§t mình.
CØa Hàm TØ giªt tß½i Toa Ðô,
Sông BÕch Тng b¡t s¯ng Ô Mã.
Xét xem c± tích ðã có minh trßng.

V×a r°i :

Vì h÷ H° chính sñ phi«n hà ð¬ trong nß¾c nhân dân oán h§n.
Quân cu°ng Minh ðã th×a c½ tÑ ngßþc,
B÷n gian tà còn bán nß¾c c¥u vinh.
Nß¾ng dân ðen trên ng÷n lØa hung tàn,
Vùi con ðö xu¯ng dß¾i h¥m tai vÕ .

Chß¾c d¯i ðü muôn nghìn khóe,
Ác chÑa ngót hai mß½i nåm.
BÕi nhân nghîa, nát cä càn khôn,
N£ng khoa li­m vét không s½n trÕch :
Nào lên r×ng ðào mö,
Nào xu¯ng b¬ mò châu,
Nào h¯ bçy hß½u ðen,
Nào lß¾i lò chim sä.

Tàn hÕi cä côn trùng thäo mµc, nheo nhóc thay ? quan quã ðiên liên.
K¨ há mi®ng ðÑa nhe rång máu mÞ b¦y no nê chßa chán.
Nay xây nhà mai ð¡p ð¤t chân tay nào phøc d¸ch cho v×a.
N£ng n« v« nhæng n²i phu phen, b¡t b¾ m¤t cä ngh« sanh cØi.
еc ác thay ! Trúc r×ng không ghi hªt tµi,
D½ b¦n thay ! Nß¾c b¬ không rØa sÕch mùi.
L¨ nào tr¶i ð¤t tra cho
Ai bäo thân nhân nh¸n ðßþc.

Ta ðây :

Núi Lam S½n d¤y nghîa, ch¯n hoang dã nß½ng mình.
Ng¡m non sông cåm n²i thª thù,
Th« s¯ng chªt cùng quân ngh¸ch t£c.
Ðau lòng nhÑc óc, ch¯c là m߶i m¤y n¡ng mßa,
Nªm m§t n¢m gai, há phäi mµt hai s¾m t¯i.

Quên ån vì gi§n, sách lßþc thao suy xét ðã tính;
Ngçm trß¾c ðªn nay, l¨ hßng phê ð¡n ðo càng kÛ.
Nhæng tr¢n tr÷c trong c½n mµng m¸,
Chï bån khoån mµt n²i ð± h°i.
V×a khi c¶ nghîa d¤y lên,
Chính là lúc quân thù ðang mÕnh.

LÕi ng£t vì :

Tu¤n ki®t nhß sao bu±i s¾m,
Nhân tài nhß lá mùa thu.
Vi®c bôn t¦u thiªu kë ðÞ ð¥u,
N½i duy ác hiªm ng߶i bàn bÕc.
Ðôi phen vùng vçy, vçn ðåm ðåm con m¡t døc ðông m¤y thüa ðþi ch¶, lu¯ng ð¢ng ðÇng c² xe hß tä.
Thª mà trông ng߶i , ng߶i càng v¡ng ng¡t, vçn m¸t m¶ nhß kë v÷ng dß½ng
Thª mà tñ ta, ta phäi lo toan, thêm vµi vã nhß khi chÑng n¸ch.
Ph¥n thì gi§n hung ð° ngang d÷c,
Ph¥n thì lo qu¯c bµ khó khån.
Khi Linh S½n lß½ng hªt m¤y tu¥n,
Khi Khôi Huy®n quân không mµt ðµi.
Có l¨ tr¶i mu¯n trao cho gánh n£ng b¡t träi qua bách chiªc thiên ma,
Cho nên ta c¯ g¡ng gan b«n, ch¤p hªt cä nh¤t sinh th§p tØ.
Múa ð¥u g§y ng÷n c¶ ph¤t ph¾i, ngóng vân nghê b¯n cõi ðan h°.
M· ti®c quân, chén rßþu ng÷t ngào kh¡p tß¾ng sî, mµt lòng phø tØ.
Thª gi£c mÕnh, ta yªu mà ta ð¸ch n±i,
Quân gi£c nhi«u ta ít mà ta ðßþc luôn.

D÷n hay :

Ðem ðÕi nghîa ð¬ th¡ng ð¬ th¡ng hung tàn
L¤y chí nhân mà thay c߶ng bÕo.
Tr§n B° Тng s¤m vang sét d§y,
Mi«n Trà Lân trúc phá tro baÜ
Sî khí ðã hång ,
Quân thanh càng mÕnh.
Tr¥n Trí, S½n Th÷ m¤t vía chÕy tan,
Phß½ng Chính, Lý An tìm ð߶ng tr¯n tránh.

Ðánh Tây Kinh phá tan thª gi£c,
L¤y Ðông Ðô thu lÕi cõi xßÕ
Dß¾i Ninh Ki«u máu chäy thành sông,
Bªn Tuy еng xác ð¥y ngoài nµi.
Tr¥n Hi®p ðã thi®t mÕng,
Lý Lß½ng phäi ph½i thâÜ
Vß½ng Thông hªt c¤p lo l߶ng,
Mã Anh khôn ð߶ng cÑu ðÞ.

Nó ðã trí cùng lñc ki®t bó tay không biªt tính sao,
Ta ðây mßu phÕt tâm công, chÆng ðánh mà ng߶i ch¸u khu¤t.
Tß·ng nó phäi thay lòng ð±i dÕ, hi¬u l¨ t¾i lui,
Ng¶ ðâu còn kiªm kª tìm phß½ng gây m¥m tµi nghi®p.

C§y mình là phäi, chï quen ð± vÕ cho ng߶i,
Tham công mµt th¶i, chÆng bö bày trò d½ du¯c.
Ъn n²i ðÑa trë ranh nhß Tuyên ðÑc, nhàm võ không thôi ;
lÕi sai ð° nhút nhát nhß ThÕnh, Thång ðêm d¥u chæa cháy.

Nåm Ðinh Mùi tháng chín,
Li­u Thång t× Khâu Ôn tiªn sang
Mµc ThÕch tñ Vân Nam kéo ðªn.

Ta ðã ði«u binh giæ hi¬m ð¬ ngån l¯i B¡c quân,
Ta lÕi sai tß¾ng ch©n ngang ð¬ tuy®t ð߶ng lß½ng ðÕo.
M߶i tám Li­u Thång thua · Chi Lång,
Hai mß½i Li­u Thång chªt · Mã Yªn.
Hai mß½i låm, Lß½ng Minh tr§n vong,
Hai mß½i tám, Lý Khánh tñ vçn.
LßÞi dao ta ðang s¡c,
Ng÷n dáo gi£c phäi lùi.
LÕi thêm quên b¯n m£t vi thành, h©n ðªn r¢m tháng m߶i di®t t£c.
Sî t¯t ra oai tì h±
Th¥n thÑ ðü m£t träo nha.
Gß½m mài ðá, ðá núi cûng mòn,
Voi u¯ng nß¾c, nß¾c sông phäi cÕn.
Ðánh mµt tr§n sÕch thông kình ngÕc,
Ðánh hai tr§n tan nát chim muông.
C½n gió to trút sÕch lá khô,
T± kiªn h±ng søt toang ðê cû.
Thôi Tø phäi quÏ mà xin l²i,
Hoàng Phúc tñ trói ð¬ ra hàng.
LÕng Giang, LÕng S½n thây ch¤t ð¥y ð߶ng,
Xß½ng Giang, Bình Than máu trôi ðö nß¾c.
G¾m ghê thay ! S¡c phong vân cûng ð±i,
Äm ðäm thay ! Sáng nhñt nguy®t phäi m¶.
Binh Vân Nam ngh¨n · Lê Hoa, sþ mà m¤t m§t;
Quân Mµc ThÕnh tan chßng C¥u TrÕm, chÕy ð¬ thoát thân.
Su¯i máu Lãnh Câu nß¾c sông r«n rï,
Thành xß½ng Ðan Xá, cö nµi ð¥m ðìa.
Hai m£t cÑu binh, c¡m ð¥u tr¯n chÕy;
Các thành cùng kh¤u, c·i giáp xu¯ng ð¥u.
B¡t tß¾ng gi£c mang v«, nó ðã vçy ðuôi phøc tµi;
Thª lòng tr¶i b¤t sát, ta cûng m· ð߶ng hiªu sinh.

Mã KÏ, Phß½ng Chính c¤p cho nåm tråm chiªc thuy«n, ra ðªn b¬ chßa thôi tr¯ng ngñc.
Vß½ng Thông, Mã Anh, phát cho vài nghìn c² ngña, v« ðªn Tàu còn ð± m° hôi.
Nó ðã sþ chªt c¥u hòa, ngö lòng thú phøc,
Ta toàn quân là c¯t, cä nß¾c nghï ng½i.

Thª m¾i là mßu kª th§t khôn, vä lÕi su¯t xßa nay chßa có.
Giang s½n t× ðây m· m£t
Xã t¡c t× nay væng n«n.
Nh§t nguy®t h¯i mà lÕi minh,
Càn khôn bï mà lÕi thái.
Nªu vÕn thª xây n«n chån ch¡n,
H©n nghìn thu rØa sÕch làu làu.
Thª là nh¶ tr¶i ð¤t t± tông khôn thiêng che ch· giúp ðÞ cho nß¾c ta v§y.

Than ôi !

Vçy vùng mµt mänh nhung y, nên công ðÕi ð¸nh,
PhÆng l£ng b¯n b« thái vû, m· hµi vînh thanh.
Bá cáo xa g¥n, ngõ cùng nghe biªt.