Phiªm Lu§n Nåm Mèo

CON MÀ TRÈO CÂY CAU

Bài cüa: Sî Quan T¥u Ng¥m

(Austin, Texas 12/98)


Nåm hªt Tªt ðªn, các cø ta ngày xßa th߶ng nói ðây là d¸p t¯t ð¬ "ôn c¯ tri tân", nh¡c chuy®n cû h¥u rút tïa kinh nghi®m cho nhæng hoÕt ðµng trong tß½ng lai. Riêng ð¯i v¾i ng߶i Vi®t tha hß½ng t¸ nÕn, xa quê cha ð¤t t± ðã lâu, m²i ðµ xuân v« v¾i tiªt tr¶i se lÕnh, mßa phùn l¤t ph¤t, có l¨ lÕi càng gþi nh¾ ðªn nhæng phong tøc t§p quán c± truy«n ho£c kÖ ni®m êm ð«m xa xßa n½i chôn nhau c¡t r¯n.

Thu· xßa, vào d¸p ð¥u nåm, nh¤t là trong lúc thÑc ðêm quây qu¥n bên bªp lØa h°ng canh n°i bánh chßng, m÷i ng߶i th߶ng nh¡c ðªn ðêm tr× t¸ch, t§p tøc ðón giao th×a, sñ tích bánh chßng bánh dày ho£c k¬ chuy®n liên quan ðªn ngày Tªt nhß "th¸t mÞ, dßa hành câu ð¯i ðö; nêu cao, tràng pháo, bánh chßng xanh" v.v... Mµt trong nhæng t§p tøc ð¥u xuân ph± thông, r¤t ðßþc ßa thích là bàn lu§n, bình ph¦m v« con giáp s¡p xu¯ng dß½ng tr¥n vì ða s¯ tin r¢ng ð£c tính cüa v¸ "vua m¾i" änh hß·ng trñc tiªp ðªn chuy®n hên xui, t¯t x¤u trong nåm cüa loài ng߶i. Ngoài ra, nhæng con giáp "vua" này cûng trùng v¾i m߶i hai con giáp tu±i, nên nhi«u ng߶i - nh¤t là phái næ - còn tin tß·ng r¢ng v§n mÕng cüa mình trong nåm liên quan m§t thiªt v¾i con giáp "c¥m tinh". Nhi«u ng߶i còn ði xa h½n, tin r¢ng "nåm tu±i" là th¶i gian kém may m¡n nên c¥n phäi c¦n th§n, kiêng cæ kÛ càng ð¬ tránh nhæng h§u quä không hay. Уc ði¬m cüa m߶i hai con giáp liên quan t¾i s¯ mÕng m²i ng߶i ðßþc tóm lßþc trong bài vè dân gian nhß sau:

Tu±i Tý con Chuµt · trên nóc nhà
B¡t v¸t b¡t gà ðem dµng xu¯ng hang
Tu±i SØu con Trâu k«nh càng
Cày chßa ðúng bu±i lÕi mang cày v«
Tu±i D¥n con C÷p g¾m ghê
B¡t ng߶i ån th¸t ðem v« non cao
Tu±i M©o là con Mèo ngao
Ån c¤u ån cào ån vøng thành tinh
Tu±i Thìn R°ng · thiên ðình
Тng vân giá vû ¦n mình trong mây
Tu±i TÜ R¡n · b÷ng cây
Làm thinh · tröng không hay ði«u gì
Tu±i Ng÷ Ngña ô ðen sì
Ý mình chÕy giöi xá gì ð߶ng xa
Tu±i Mùi là con Dê chà
Ba x×ng b¯n gÕc nó la um xùm
Tu±i Thân con Khï · lùm
Trèo qua trèo lÕi té ùm xu¯ng sông
Tu±i D§u con Gà vàng lông
Có mö có mòng nó gáy ó o
Tu±i Tu¤t là con Chó cò
N¢m khoanh trong lò l² mûi l÷ lem
Tu±i Hþi con Heo ån hèm
Làm chu°ng nh¯t lÕi không thèm thä ra

M߶i hai con giáp ðó là
M²i ng߶i mµt s¯ ch¡c là nhß trên
Có xui r°i cûng có hên
M߶i hai con giáp l«nh khênh chuy®n ð¶i
Thüy chung nh¾ l¤y ai ½i
Vui bu°n giàu có do tr¶i ð¸nh phân
Xin ai ch¾ có phân tr¥n

Có ði«u ðáng nh¾, trong m߶i hai con giáp theo âm l¸ch, ng߶i Trung Hoa không có con Mèo nhß ng߶i Vi®t mà thay vào ðó b¢ng con Thö.

Ðôi l¶i phi lµ

Nåm nay, theo ðúng chu kÏ tÕo hóa, th¶i gian ngñ tr¸ cüa C÷p ðã hªt, Mèo xu¯ng kª v¸ làm vua dß¾i dß½ng tr¥n. Trß¾c khi theo ðúng thu¥n phong mÛ tøc "b¯n ngàn nåm vån hiªn" tán chuy®n "Con Mèo mà trèo cây cau", chân thành c¥u chúc qúi ðµc giä cùng qúi quyªn ðßþc vÕn sñ nhß ý, phß¾c lµc song toàn và ai n¤y ð«u dß sÑc "co chân ðÕp th¢ng B¥n ra cØa" ð¬ "dang tay ðón ông Phúc vào nhà". Ph¥n các bÕn nam gi¾i, tu mi nam tØ mong s¨ ðßþc may m¡n, thành công rñc rÞ trong nhi®m vø "O Mèo" cao ð©p. Chúc qúi v¸ qu¥n b§n yªm mang lúc nào cûng "y¬u ði®u thøc næ", ð©p ð¨, m«m mÕi, d­ thß½ng, m¸n màng "r¶ ðªn ðâu khoái tï ðªn ðó" nhß nhæng nàng Mèo xinh x¡n ð¬ cõi ð¶i ô tr÷c này thêm ph¥n... r¡c r¯i!

Kính thßa qúi v¸ ðµc giä thân mªn cüa b±n báo, trß¾c khi chúng ta cùng d¡t tay nhau dung dång dung dë ði sâu vào "qu¥n chúng ... Mèo", dña vào chiªn thu§t "ti«n l­ h§u binh" trong Tôn Ngô binh pháp, tß·ng cûng nên có "ðôi l¶i phi lµ" theo ki¬u "m¤t lòng trß¾c, ð£ng lòng sau" và cûng ð¬ tÕo nh¸p c¥u thông cäm. Tác giä không có tài "thuyªt minh" ð±i tr¡ng thay ðen, biªn lúa vàng thành lúa ðö nhß "M©" phù thüy nên nhæng ði«u viªt ra dß¾i ðây cam ðoan, "limited warranty", bäo ðäm 72 ph¥n ... d¥u ð«u là nhæng chuy®n m¡t th¤y tai nghe. Xin l§p lÕi là "m¡t th¤y tai nghe". Tuy nhiên, nªu qúi v¸ l¤y ðó làm phß½ng châm hành ðµng, rüi có phäi ð± thóc gi¯ng ra mà ån thì tác giä không ch¸u trách nhi®m ðâu. Lý do vì tuy "m¡t th¤y tai nghe", nhßng giæa th¶i bu±i mÕt pháp nhi­u nhß½ng, ðày rçy qüi vß½ng ... ðö ra ð¶i, vàng thau lçn lµn này, ai c¤m m¡t không th¬ "thong manh", tai không có quy«n "ngh­nh ngãng" phäi không qúi v¸? Ъn v¸ Tông Tông khä kính Bill Clinton kia, m£c d¥u ðã ch½i "ƒc ... Monica" ðªn ðµ xä ... láng trên áo cô nàng ngay trong vån phòng làm vi®c, và ën cûng công khai hòa t¤u saxophone mòn cä mi®ng, thª mà ða s¯ dân Hoa KÏ và nh¤t là bà xã Hillary vçn dØng dßng, coi nhß "no problemo", "ne pas", "nada", không nghe, không th¤y kia mà! T¾i ðây, nói g¥n nói xa, chÆng qua nói th§t. Tác giä có th¬ th« "cá trê chui ¯ng" r¢ng s¨ nói thÆng, nói th§t hªt "nhæng ði«u trông th¤y mà ðau ð¾n lòng", nhßng không bäo ðäm nhæng thñc th¬ di­n töa ð«u chính xác không sai mµt ly ông cø, vì quan ni®m phäi trái, ðúng sai, ð©p x¤u ... còn tùy ng߶i ð¯i di®n phäi không qúi v¸?

Nhßng dù có tán hß½u tán vßþn m¤y ði næa, có mµt thñc tª không nên và không th¬ ch¯i cãi, ðó là thi®n chí "trß¾c mua vui, sau làm nghîa" cüa ng߶i viªt. Nhân d¸p ð¥u nåm ð¥u tháng "cö non xanh rþn ... trên gi߶ng", Mèo nó ðang d¸u dàng, nûng n¸u døi cä thân hình và ph¥n lông m«m mÕi vào ðúng "yªu khu" R×ng Sát, tác giä chï mu¯n qúi v¸ có nhæng phút giây thoäi mái, ð¥m ¤m, thân m§t v¾i gia ðình, v¾i ng߶i thân và t§n hß·ng cä ngày lçn "ðêm xuân mµt kh¡c ngàn ... ðô la". Vì v§y, nªu có nhæng v¸ MC ho£c kë m°m mi®ng không bao gi¶ biªt ðªn mùi kem chà rång "mao tôn cß½ng" hay "thuyªt minh" b§y bÕ, xuyên tÕc ý hß¾ng cao ð©p ðang hiên ngang "hß¾ng thßþng" nói trên, mong quí ðµc giä thân mªn cüa b±n báo ð« cao cänh giác, hãy "ð×ng nghe nhæng l¶i "M©" thuyªt minh, mà hãy nhìn "M©" chiªu trên TV" ð¬ tác giä tránh b¸ tiªng oan "Th¸ Màu"!

Sau khi ðã "rào trß¾c ðón sau", "c¦n th§n nhß cüi lØa" ð¬ ðßþc "xa lµ an toàn" theo ðúng l¶i bà xã d£n ði d£n lÕi, nh¡c t¾i nh¡c lui "ð×ng bao gi¶ làm mích lòng phe ta", bây gi¶ là lúc tiªn chiªm møc tiêu. V§y m¶i qúi v¸ ðµi nón s¡t, b§n áo giáp ð¬ sÇn sàng lâm tr§n cùng nhæng nàng Mèo mûm mîm, h½ h¾ xinh ð©p ðang tung tång nhäy múa, ca hát chào ðón chúa Xuân.

Ь qúi v¸ có ðü th¶i gian "thü thª" và chu¦n b¸ vû khí kÛ càng, sau ðây là tóm lßþc chiªn thu§t, chiªn lßþc cûng nhß kª hoÕch hành ... ðµng trong giai ðoÕn t¾i. Trß¾c hªt chúng ta s¨ tìm hi¬u ngu°n g¯c, ð£c ði¬m, s· tr߶ng s· ðoän cüa gi¯ng Mèo. Phäi "biªt ... Mèo biªt mình" m¾i hy v÷ng thü th¡ng phäi không qúi v¸? Sau ðó là ph¥n ði¬m qua sñ liên h® giæa Mèo và ng߶i. Cu¯i cùng là ph¥n quan ði¬m, bình lu§n "mao tôn cß½ng" trß¾c khi cùng n¡m tay nhau hùng høc tiªn chiªm møc tiêu!

Ngu°n g¯c loài Mèo

Theo sách v· khoa h÷c, thüy t± cüa gi¯ng Mèo con v§t mang tên Miacis ðã b¸ tuy®t chüng ch×ng 50 tri®u nåm trß¾c. Cån cÑ vào các bµ xß½ng hóa thÕch, nhi«u "bác v§t gia" cho biªt Miacis có s÷ d©p, thân lÆn, ðuôi dài, chân ng¡n th߶ng sinh s¯ng trên cây và ån nhæng con v§t nhö. Gi¯ng nhß Mèo ngày nay, Miacis mang móng nh÷n, có th¬ co vào d¤u dß¾i l¾p da cüa bàn chân và chï thò ra khi sån m°i, chÕy nh¦y hay trèo cây. Bà con cüa Mèo g°m các loÕi "Mèo l¾n" nhß sß tØ, hùm beo, h± báo và gi¯ng mèo r×ng. Nhæng loÕi Mèo này ð«u có chung ð£c tính thích nhai, xé th¸t và sån m°i r¤t khéo léo. Ngày nay, Mèo là loÕi gia súc ðßþc dân MÛ ßa chuµng nh¤t, v¾i "Mèo s¯" lên t¾i 58 tri®u con, khoäng 2 anh ch¸ da Ðö chia nhau nñng mµt con Mèo!

Mèo trong th¶i thßþng c±

Tuy Mèo là gia súc ðßþc ßa chuµng và r¤t ph± thông, nhßng ngu¯n g¯c cüa gi¯ng Mèo "nhà", tên khoa h÷c là Felidae, lÕi không ðßþc rõ ràng l¡m. Nhi«u b¢ng chÑng xác ðáng cûng cho th¤y Mèo nhà chï m¾i xu¤t hi®n khoäng 25 thª kÖ trß¾c Tây L¸ch tÕi Ai C§p, trong khi các gia súc khác nhß ngña, bò, chó v.v... ðã chung s¯ng v¾i loài ng߶i t× lâu.

Dña vào nhæng hình änh và di tích khäo c±, ng߶i Ai C§p nuôi mèo trß¾c tiên ð¬ tr× loài chuµt b÷ g£m nh¤m chuyên phá hoÕi mùa màng, thóc lúa. Vì có công giúp ng߶i giæ gìn thñc th¦m ð¬ sinh s¯ng nên chÆng bao lâu, Mèo ðßþc dân Ai C§p th¶ phøng nhß th¥n linh. V¸ th¥n Mèo n±i tiªng cüa ng߶i Ai C§p có tên là Bast, ðßþc tôn vinh thành næ th¥n cüa thành ph¯ c± Bubastis trong vùng lßu vøc sông Niles vào khoäng thª kÖ 12 - 13 trß¾c Tây L¸ch dß¾i th¶i các vua pharaohs. Th¥n Bast còn có tên là Bastet, Bash hay Pasht, ðßþc dân Ai C§p sùng kính nhß næ th¥n cüa sñ sinh sän và bäo v® nhà cØa. Th¥n cûng là bi¬u tßþng cüa sñ thu hoÕch, th¸nh vßþng và s¡c ð©p. Theo nhæng tranh v¨ và tác ph¦m ðiêu kh¡c c± Ai C§p, th¥n Bast có thân ng߶i ðàn bà mang ð¥u Mèo, ðeo mµt cái giö và cây ðàn sistrum là mµt nhÕc khí nhö. Sau này, th¥n Bast ðßþc tôn xßng là th¥n chiªn tranh vì có hình dáng tß½ng tñ mµt con sß tØ cái. Tuy nhiên, ð¯i v¾i ða s¯ dân Ai C§p, th¥n Bast vçn mang hình Mèo, có nhi«u khä nång siêu nhiên và huy«n bí cäm thông t¾i m£t trång và các vì sao. Có l¨ chính vì các ð£c tính linh thiêng này mà Mèo th߶ng ðßþc t¦m li®m, ß¾p xác ð¬ chôn chung trong các mµ ph¥n cùng v¾i ng߶i, nh¤t là trong nhæng kim tñ tháp là m° cüa vua chúa v¾i kÏ v÷ng nh¶ oai lñc cüa Mèo, ng߶i chªt s¨ ðßþc tái sinh. Các nhà khäo kh± ß¾c ðoán tÕi Ai C§p có t¾i 300,000 xác Mèo ß¾p. Vì Mèo ðßþc th¶ phßþng nhß th¥n linh nên trong th¶i c± Ai C§p, giªt Mèo là mµt tr÷ng tµi b¸ phÕt án tØ hình.

Ngoài Ai C§p, nhi«u xß½ng c¯t cüa Mèo ð°ng th¶i v¾i ðª qu¯c La Mã cûng ðßþc tìm th¤y tÕi vùng Etruria (tÑc là Tuscany ngày nay). Nhi«u tác ph¦m ngh® thu§t, ð° g¯m cüa ng߶i Etruria có hình Mèo sinh s¯ng trong nhà cùng v¾i ng߶i. Nhß v§y, có l¨ tÕi Âu Châu, Mèo b¡t ð¥u tr· thành gia súc, chung s¯ng v¾i ng߶i vào th¶i ðÕi này. Ng߶i c± La Mã và Hy LÕp cûng có nhæng tác ph¦m ðiêu kh¡c, tßþng, bình, ti«n ð°ng v.v... mang hình Mèo. Các tác ph¦m vån chß½ng cüa h÷ mô tä và ca ngþi Mèo nhß là kh¡c tinh cüa loài chuµt b÷ chuyên phá hÕi mùa màng.

TÕi châu Á, có nhi«u b¢ng chÑng cho th¤y Mèo ðã tr· thành gia súc cùng th¶i v¾i bên châu Âu. Các bän vån viªt b¢ng tiªng PhÕn (Sanskrit) tÕi „n е trß¾c Tây L¸ch ðã ð« c§p t¾i Mèo. — Trung Hoa, nghe nói ÐÑc Kh±ng TØ r¤t thích ... Mèo. Nhß v§y, chúng ta có th¬ nói v¸ VÕn Thª Sß Bi¬u cûng là t± sß cüa các ð¤ng nam nhi häo ng÷t, khoái "o Mèo" ngày nay v§y!

V« ð¸a bàn sinh hoÕt, ngay cä trß¾c khi loài ng߶i biªt vßþt ðÕi dß½ng, gi¯ng Mèo ðã có m£t h¥u nhß kh¡p n½i trên toàn thª gi¾i, ngoÕi tr× Úc châu vì ðÕi dß½ng ngån cách và các vùng B¡c, Nam Cñc vì th¶i tiªt quá lÕnh. Nhßng trong giai ðoÕn này, các loÕi Mèo ða s¯ ð«u thu¥n gi¯ng ít khi b¸ pha trµn. V« sau, khi v¤n ð« giao thông thu§n ti®n h½n, nhi«u loÕi Mèo m¾i xu¤t hi®n nh¶ pha gi¯ng. Các sØ gia cho r¢ng gi¾i thß½ng h°, lính tráng vùng v¸nh Ba Tß, Hy LÕp, La Mã ðã mang gi¯ng Mèo ði reo r¡c tÕi nhi«u vùng m¾i trên thª gi¾i. Mèo tr· thành mµt loÕi gia súc ph± thông ðßþc nhi«u ng߶i thß½ng mªn cûng t× dÕo ðó.

Các chüng loÕi Mèo

Ngày nay, ðÕi ða s¯ Mèo ð«u không còn nguyên gi¯ng vì ðã pha trµn nhi«u l¥n. Tuy nhiên, cån cÑ vào hình dáng, s¡c lông và nhi«u ð£c ði¬m khác, các nhà khoa h÷c chia Mèo thành nhi«u chüng loÕi. Ng߶i Vi®t chúng ta có l¨ chï quen thuµc v¾i các loÕi Mèo Xiêm, Mèo Mß¾p, Mèo Tam Th¬, Mèo BÕch, Mèo Mun v.v... hay cùng l¡m các ngài "dê cø" còn biªt thêm loÕi "Mèo ... móng ðö", nhßng th§t ra có r¤t nhi«u gi¯ng Mèo, k¬ chung trên 100 chüng loÕi. Mèo ðßþc phân loÕi tùy n½i ð¸a phß½ng sinh s¯ng. Thí dø nhß gi¯ng Lông Dài g°m có các loÕi Mèo Hoa KÏ, Bali, Hy Mã LÕp S½n, Java, Kashmir, B¡c Âu, Á Châu, Ðông Phß½ng v.v... Gi¯ng Lông Ng¡n nhi«u h½n g°m các loÕi Hoa KÏ, Bombay, Anh qu¯c, Miªn Ði®n, Ai C§p, Nh§t Bän, Ðông Phß½ng, Thái Lan, Ðông Dß½ng v.v... Уc bi®t gi¯ng Lông Ng¡n có Mèo Sphynx là loÕi không có lông, tai nh÷n và v¬nh, ðßþc gây gi¯ng b¢ng cä mèo cha lçn mèo m© ð«u mang nhi­m th¬ "sói".

TÕi bán ðäo Ðông Dß½ng, có gi¯ng ng߶i Mèo thi¬u s¯ sinh s¯ng trong r×ng núi. Trên mi«n thßþng du B¡c Vi®t, nhæng ng߶i Mèo này chung s¯ng v¾i gi¯ng ng߶i Mán, ng߶i M߶ng, Thái Tr¡ng, Thái Ðen v.v... tÕi vùng Lào Kay, B¡c CÕn, S½n La, LÕng S½n v.v... Vì là dân thi¬u s¯ nên h÷ s¯ng tß½ng ð¯i ð½n giän và g¥n gûi thiên nhiên. Bên Lào, gi¯ng ng߶i Mèo t§p trung tÕi khu Long Cheng thuµc cánh ð°ng Chum, tïnh Savannakhet. Trong cuµc chiªn tranh Vi®t Nam, s¡c dân Mèo này ðßþc ng߶i MÛ tuy¬n mµ và võ trang dß¾i sñ chï huy cüa tß¾ng Vang Pao ð¬ ðánh lÕi phe Cµng Sän. Hi®n nay, có mµt s¯ ng߶i Mèo thuµc lñc lßþng Vang Pao di tän ðang sinh s¯ng räi rác tÕi Hoa KÏ.

T¾i ðây, nên có vài phút nghï giäi lao thay ð±i không khí ð¬ nói v« mµt loÕi mèo ð£c bi®t chï có tÕi Vi®t Nam. Nghe nói nß¾c ta dß¾i ð¶i vua Lê chúa Tr¸nh có loÕi Mèo biªt ... nói, b¢ng chÑng là câu chuy®n sau ðây. Có mµt anh chàng r¤t thông minh nhßng nghèo ði höi vþ. Nhßng nhà gái chê anh ðã nghèo lÕi chÆng có tài cán gì, làm sao nuôi n±i vþ con, nên không ch¸u gä. Anh ta bèn thßa v¾i ông nhÕc tß½ng lai r¢ng anh có tài hu¤n luy®n loài v§t biªt nghe và nói tiªng ng߶i. Ðàng gái l¤y làm lÕ và cho biªt nªu anh chÑng tö cho m÷i ng߶i th¤y tài nång hiªm có này thì s¨ ðßþc vþ. Ъn ngày h©n, anh mang t¾i mµt con Mèo. Trß¾c m£t ðông ðü h÷ hàng ðàng gái, anh ôm con Mèo, höi: "Cái ... cüa cô vþ s¡p cß¾i cüa tao tròn hay ... méo?" Nói r°i, anh xách tai con Mèo lên. B¸ ðau, con Mèo la öm töi "Méo, méo, méo!" Anh giäi thích:" Ðó qúi v¸ th¤y chßa, tôi ðã höi con Mèo, nó không nhæng hi¬u câu höi mà còn trä l¶i ðúng là cái ¤y méo. Nªu không tin, cÑ cho cô ¤y ... ðßa ra xem có ðúng không?" Dî nhiên, cô gái không ch¸u ð¬ ... xét. Ông già cô ta cûng phøc anh là ng߶i có mßu trí nên gä con gái cho. Thª là anh chàng ðßþc vþ nh¶ con Mèo biªt nói. Mèo nói có ðúng không, ch¡c c¥n phäi "xét lÕi", ki¬m chÑng v¾i chü nhân cüa nhæng cái lá ða, lá mít, lá vông v.v... và v.v... phäi không qúi v¸?

Danh xßng cüa Mèo

Dî nhiên m²i s¡c dân có mµt ngôn ngæ riêng nên Mèo ðßþc g÷i b¢ng nhi«u tên khác nhau. Ngß·i Ai C§p g÷i Mèo là "Miu"; tiªng Latin là "Felis"; tiªng Pháp là "Chat"; tiªng Thøy Ði¬n là "Katt"; tiªng Ý là "Gatto" và tiªng Hy lÕp là "Gata". Ng߶i Vi®t Nam v¾i b¯n ngàn nåm vån hiªn g÷i là "Mèo" và ng߶i Trung Hoa b¡t chß¾c g÷i là "Mao". Nhß v§y, gã Mao Tse Tung trùm Cµng Sän Trung Qu¯c chuyên ngü v¾i gái t½ ð¬ ðßþc s¯ng lâu là giòng gi¯ng loài Mèo! Có ði«u lÕ sau này · Vi®t Nam xu¤t hi®n mµt tên du côn ð¥u ð߶ng xó chþ tñ nh§n là con cháu cüa Mao cûng chuyên dø d² ðàn bà con gái, nhßng lÕi mang h÷ H°. Do ðó, ng߶i ta ð°n r¢ng "Mèo già hóa Cáo" hay nhæng con Cáo gian hùng nh¤t lÕi giä bµ, ðóng vai hi«n lành nhß Mèo! Cáo và Mèo có h÷ hàng hang h¯c v¾i nhau v§y!

Уc tính cüa gi¯ng Mèo

Là loài v§t chuyên sån b¡t nên Mèo có nhi«u nång khiªu ð£c bi®t r¤t bén nh§y, c¥n thiªt ð¬ sinh t°n.

Trß¾c hªt là khä nång dò tìm phß½ng hß¾ng và ð߶ng l¯i r¤t chính xác, tß½ng tñ nhß loài chim. Mèo xØ døng khä nång thiên phú, cµng v¾i góc ðµ cüa ánh sáng m£t tr¶i và t× tr߶ng cüa trái ð¤t ð¬ ð¸nh hß¾ng. Khä nång tìm v« v¾i chü cû này th߶ng ðßþc g÷i là trung thành. Th§t ra, nªu b¸ bö r½i xa nhà cû, Mèo còn có th¬ tìm ðßþc ð߶ng v« , nhßng nªu chü d÷n t¾i nhà m¾i, Mèo không kiªm ðßþc ð߶ng ði theo chü.

Mµt ð£c ði¬m khác cüa Mèo ít ng߶i biªt t¾i là ða s¯ Mèo tr¡ng có m¡t xanh ð«u b¸ ðiªc. Mèo tr¡ng v¾i mµt m¡t xanh b¸ ðiªc l² tai cùng bên v¾i m¡t xanh. Gi¯ng Mèo tr¡ng nhßng m¡t màu cam không b¸ t§t ðiªc này.

Ng߶i ta th߶ng nói Mèo r¤t thính mûi, ði«u này r¤t ðúng. Ngoài vi®c dùng mûi ð¬ ngØi, c½ th¬ Mèo còn có mµt bµ ph§n ðánh h½i ð£c bi®t g÷i là c½ ph§n Jacobson hay "vomeronasal", n¢m · vòm trên cüa mi®ng. C½ ph§n này dùng ð¬ ðánh h½i trong nhæng tr߶ng hþp ð£c bi®t nhß khi c¥n ngØi mùi nß¾c ti¬u cüa mèo cái ðµng ðñc. Trong tr߶ng hþp này, Mèo phäi há mi®ng "nªm" trß¾c r°i m¾i ðánh h½i ðßþc. V« ki¬u "ðánh h½i vomeronasal" ðµc ðáo có mµt không hai này này, ch¡c là Mèo h÷c ðßþc ðµc chiêu cüa ng߶i phäi không qúi v¸?

M¡t Mèo r¤t tinh và có ð£c ði¬m sáng rñc trong ðêm t¯i vì võng mô có bµ ph§n phän chiªu ánh sáng r¤t mÕnh g÷i là "tapetum". аng tØ trong m¡t Mèo có th¬ thu nhö hay n· l¾n tùy theo tình trÕng ánh sáng bên ngoài. Ngoài tr¶i n¡ng, ð°ng tØ thu nhö lÕi trông gi¯ng mµt vÕch thÆng ðÑng trong m¡t; trong bóng t¯i lÕi n· l¾n thành hình b¥u døc hay hình tròn. Nh¶ ð°ng tØ thay ð±i và c£p m¡t phän chiªu ánh sáng r¤t nh§y, Mèo có th¬ nhìn khá rõ và nh¤t là phân bi®t ðßþc nhæng di ðµng trong ðêm t¯i, mµt ð£c ði¬m r¤t c¥n thiªt khi ¦n núp sån m°i.

Ngoài c£p m¡t, tai Mèo cûng là mµt bµ ph§n quan tr÷ng. Tuy nhiên, tai Mèo không nhæng chï dùng ð¬ nghe mà còn là bµ ph§n ð­ giæ thång b¢ng cho c½ th¬. Vành tai cüa Mèo möng, hình ph­u và g°m nhæng b¡p th¸t nhö r¤t nh§y cäm và sinh ðµng. Vành tai Mèo ðßþc dùng nhß mµt antenne radar r¤t nh§y ð¬ thu tiªng ðµng, dçn vào màng nhî. Bên trong, màng nhî có nhæng xß½ng nhö chuy¬n nhæng rung ðµng vào não bµ ð¬ nghe và giæ thång b¢ng. Tai Mèo có th¬ ghi nh§n nhæng tiªng ðµng tai ng߶i không nghe ðßþc. Vì tai Mèo nh÷n, v¬nh ðÑng nên ng߶i ta th߶ng ví nhæng möm ðá nh÷n là "ðá tai Mèo".

V« di®n mÕo, ph¥n l¾n Mèo ðñc hay Mèo cái ð«u có 24 sþi râu m÷c · hai bên mûi, m²i bên 12 sþi và chia ð«u thành 4 hàng, m²i hàng 3 sþi. Râu cüa Mèo ðßþc dùng nhß nhæng bµ ph§n thåm dò cñc nh§y. Ði«u ð£c bi®t là hàng râu trên và dß¾i cùng có th¬ chuy¬n hß¾ng ðµc l§p không gi¯ng nhau; ngay cä các sþi râu cùa hai hàng này cûng di ðµng ðµc l§p nhß v§y. Do ðó, Mèo có th¬ dò ðßþc nhi«u v§t t× các hß¾ng khác nhau. Nªu quan sát kÛ, ta có th¬ nói v¸ trí cüa nhæng sþi râu, cüa ðuôi và cüa lông cho ta biªt khá rõ tình trÕng và ðoán ðßþc phän Ñng cüa Mèo. TÕi Hoa KÏ, có mµt loÕi cá râu v¬nh gi¯ng râu Mèo nên ðßþc là "catfish" (cá Mèo), trông tña nhß cá bông lau hay cá trê cüa ta.

SÑc n£ng cüa Mèo tùy theo chüng loÕi, nhßng trung bình ch×ng 5 kg. Mèo MÛ có l¨ ðßþc ån b½, sæa và ð° ån ð£c bi®t nên th߶ng n£ng t¾i 10 kg. KÖ løc n£ng ký v« tay mµt ch¸ Mèo v¾i thân hình b° ... li­u có 25 kg!

Trên phß½ng di®n v® sinh, Mèo cûng nhß các chüng loÕi tß½ng tñ khác nhß c÷p, sß tØ, báo v.v... th߶ng hay liªm lông vì ðây là cách "t¡m" cüa các loài này. Khi liªm lông, có nhæng sþi b¸ ðÑt hay r¶i dính vào lßÞi r°i ðßa vào mi®ng nhßng Mèo không nhä ra ðßþc vì lßÞi Mèo r¤t nhám, trên lßÞi lÕi có nhæng "gai" nh÷n hß¾ng vào phía trong mi®ng nên b¡t buµc phäi n¯t vào. Lâu ngày, nhæng sþi lông này cu¯n thành cøc trong bøng vì lông không tiêu. Do ðó, lâu lâu chúng ta th¤y Mèo ån cö hay g£m lá cây, møc ðích ð¬ tiêu hóa lông ð÷ng trong bao tØ. Các sách d§y nuôi Mèo cûng khuyên nên chäi lông Mèo th߶ng xuyên ð¬ giäm b¾t s¯ lông r¶i b¸ nu¯t vào bøng. Mèo cûng th߶ng hay cào xé mùng m«n, ghª g¯i v.v..., nhßng không phäi vì bän tính phá phách, mà chï ð¬ mài và chau chu¯t móng chân. Vì v§y, muôi Mèo nªu không c¦n th§n, không có ch² cho Mèo giûa móng hay ån cö, Mèo s¨ xé nát ð° ðÕc trong nhà cûng nhß nhai các cây ki¬ng. Уc tính liªm lông, cào c¤u cûng nhß giûa móng làm ð©p v.v... cho chúng ta th¤y Mèo r¤t xÑng ðáng là "ðÕi di®n" cho phái næ. V« phß½ng pháp làm tiêu lông trong bao tØ, có l¨ các bÕn nam gi¾i dùng cách khác hæu hi®u h½n nhß "nh§u" chÆng hÕn, vì "v¤n ð«" còn tr¥m tr÷ng h½n Mèo nhi«u, nhßng không th¤y ai ån lá cây hay cÕp cö! Ðây chï là mµt nh§n xét thành th§t "ngây th½ cø", ð×ng "suy bøng ta, ra bøng ... Mèo" ð¤y!

Ngoài vi®c t¡m b¢ng cách liªm lông nhß trên, Mèo còn có nhi«u trò khác lïnh kïnh khác khi nói t¾i v¤n ð« v® sinh. Ng߶i ta th߶ng nói "d¤u nhß Mèo d¤u ..." hay "chua nhß nß¾c ðái Mèo". S· dî Mèo "d¤u" nhß v§y vì vçn còn th×a hß·ng thú tính khi s¯ng ngoài hoang dã. Lúc còn phäi tranh s¯ng cùng thiên nhiên và dã thú, Mèo c¥n che d¤u hành tung cüa mình, vì v§y, cä ch¤t thäi ra cûng phäi che ð§y kÛ lßÞng. Nß¾c ti¬u có mùi r¤t g¡t ðßþc Mèo dùng ð¬ ðánh d¤u sñ hi®n di®n và lãnh th± cüa mình cûng nhß ð¬ ð¸ch thü biªt ch² mà tránh và cûng ð¬ b° b¸ch biªt "h½i" tìm t¾i. TÕi Hoa KÏ, có nhi«u v¸ "Mèo chü" th×a ti«n rØng mÞ s¡m nhà v® sinh riêng r°i mß¾n ng߶i t§p cho Mèo ði "toilet"!

V« vi®c ån u¯ng, ng߶i ta th߶ng nói "khänh ån nhß Mèo" hay 'Nam thñc nhß h±, næ thñc nhß miêu", nhßng thñc ra Mèo ån không ít. M²i bæa, Mèo c¥n tiêu thø mµt s¯ lßþng ð° ån tß½ng ðß½ng v¾i 5 con chuµt. Vì v§y, ng߶i Vi®t ta, nh¤t là tÕi thôn quê th߶ng nuôi Mèo ð¬ b¡t chuµt. Nªu ån hªt chuµt, Mèo m¾i ån ... vøng! Chï các nß¾c Âu Tây ti«n tiªn m¾i bán ð° ån Mèo, còn các n½i khác Mèo ð«u "sñc" ð° ån thiên nhiên cä. V« tu±i tác, Mèo th߶ng s¯ng ch×ng 10, 15 nåm, nhßng tß½ng ðß½ng v¾i khoäng 60 nåm Ng߶i. Mµt con Mèo 1 tu±i ðã trß·ng thành tß½ng ðß½ng v¾i mµt ng߶i 18 tu±i.

Ь nghï ng½i, Mèo c¥n ngü ch×ng 16 t¾i 18 tiªng ð°ng h° mµt ngày, vì v§y, ngoài nhæng lúc ån u¯ng, b¡t chuµt v.v... chúng ta th߶ng th¤y Mèo tìm ch² ¤m áp n¢m lim dim. Tuy g÷i là ngü nhßng Mèo vçn biªt ðßþc m÷i chuy®n xäy ra chung quanh, thí dø nhß b¸ ðøng vào ðuôi chÆng hÕn, Mèo s¨ tÑc th¶i phän Ñng. Ki¬u "thÑc thÑc, ngü ngü" này ðßþc ng߶i MÛ g÷i là "catnap".

Nói v« th¸t Mèo, nhi«u bþm nh§u th« s¯ng th« chªt là r¤t ngon và nên thu¯c, nh¤t là th¸t Mèo mun! Các v¸ ð¥u bªp cûng nói r¢ng khi lµt da, th¸t Mèo cûng gi¯ng nhß th¸t thö, cách n¤u cûng tß½ng tñ. Яi v¾i ng߶i ch½i qu¥n vþt, ruµt Mèo là v§t li®u t¯t nh¤t ð¬ làm giây cång vþt, tiªng nhà ngh« g÷i là loÕi giây "gut" r¤t ð¡t ti«n, chï có các ð¤u thü n±i tiªng, nhi«u ti«n m¾i dùng. LoÕi giây "gut" này r¤t m«m dëo, lÕi có tính ðàn h°i cao nên d­ ði«u khi¬n trái banh và có sÑc b§t mÕnh nên banh ði r¤t nhanh. Nhßng giây "gut" lÕi có nhßþc ði¬m mau s¶n và d­ ðÑt, nh¤t là khi banh ß¾t. Sau này, có l¨ vì Mèo tr· thành gia súc ðßþc cßng chi«u không b¸ giªt nhi«u ho£c b¸ hµi bäo v® súc v§t phän ð¯i nên giây "gut" ðßþc làm b¢ng ruµt bò hay ruµt tr×u.

Giæa Ng߶i và Mèo

Ð÷c t¾i ðây, ch¡c có nhi«u qúi ðµc giä thân mªn cüa b±n báo, nh¤t là qúi "li«n bà con gái" nhäy ðong ðöng lên mà qu· r¢ng: "Dù có bao nhiêu loÕi Mèo hay móng Mèo có th¬ thò ra thøt vô nhß ... ð¥u rùa, Mèo có lông trong bao tØ ho£c gì gì ði næa, nhßng nhæng chuy®n này không ån nh§u gì ðªn ngày tß ngày tªt và chä dính dáng gì ðªn cuµc ð¶i ô tr÷c này, v§y c¥n gì phäi dài dòng vån tñ. Hãy thñc tª h½n b¢ng cách nói huÜch t©t ra xem Mèo có liên quan v¾i ng߶i nhß thª nào, c¥n gì phäi "vòng vo tam qu¯c" cho hao t¯n "thì gi¶ là vàng bÕc?" Thßa qúi v¸ "qu¥n b§n yªm mang", xin ð×ng có nóng, chuy®n gì cûng phäi có ð¥u có ðuôi, trß¾c khi dí ch¯t ð¥u vào tØ ... c¤m thành, tøi này cûng phäi chu¦n b¸, bày binh b¯ tr§n ðàng hoàng dø ð¸ch vào "mê h°n tr§n" r°i m¾i oanh li®t "ngã ngña" chÑ? Vì v§y, c¥n phäi "giáo ð¥u tu°ng" r°i m¾i t¾i ph¥n chính k¬ chuy®n "giæa Mèo và ng߶i". V§y trß¾c khi vào giai ðoÕn hai gay c¤n, m¶i qúi ðµc giä thân mªn cüa b±n báo hãy nh¦n nha nghï xä h½i dåm phút næa ð¬ chu¦n b¸ tinh th¥n lçn v§t ch¤t, l¤y thêm "supply" hÕt dßa mÑt bí, la de nß¾c ng÷t h¥u sÇn sàng oánh thêm vài ba phùa næa.

Ph¥n trên, chúng ta ðã biªt nhæng ð£c ði¬m cüa Mèo cùng m¯i liên h® m§t thiªt giæa Mèo và các s¡c dân Ai C§p, Âu châu, MÛ châu v.v.... Nay ðã ðªn lúc nói v« m¯i liên h® "sông li«n sông, núi li«n núi" giæa Mèo và dân Giao Chï chúng ta.

Trß¾c hªt, xin có l¶i chúc m×ng các bà các cô vì nåm nay nh¤t ð¸nh s¯ mÕng s¨ r¤t hanh thông vì hÕp tu±i. Th§t v§y, trong 12 con giáp, có l¨ Mèo v¾i thân hình m«m mÕi d­ thß½ng, có cái mi®ng xinh xinh ðö chót, lÕi thên mÛ tøc ßa làm ðöm, khoái sØa móng chân móng tay ð¬ d­ b« cào c¤u v.v... là bi¬u tßþng trung thñc nh¤t ð¬ ðÕi di®n cho qúi v¸ ðào t½ li­u yªu. Ði«u này tuy là mµt thñc tª khó ch¯i cãi, nhßng thª nào cûng có nhi«u v¸ ðñc rña xØng c° cho r¢ng C÷p m¾i phän änh trung thñc tâm tính và hình änh cüa phái næ, nh¤t là... bà xã! Tác giä nhß th߶ng l® không phän ð¯i vì theo ðúng phß½ng châm "customers luôn luôn là xªp", chï nh¡c nhö r¢ng dù C÷p có "ngon" ðªn bao nhiêu ði næa nhßng cûng vçn là hàng ð® tØ cüa Mèo. Nói có sách, mách có chÑng. Ng߶i xßa k¬ r¢ng thu· tÕo thiên l§p ð¸a, C÷p tuy to xác nhßng không biªt kÛ thu§t sån b¡t muông thú nên phäi nh¶ th¥y Mèo d§y. Mèo t§n tâm chï dçn C÷p m÷i mánh l¾i nhà ngh«, k¬ cä vi®c "l½n ðào" b¢ng cách dÕng chân, xoÕc cÆng tè mµt phát ð¬ b° b¸ch ðánh h½i tìm ðªn. Nhßng sþ C÷p l¾n con lÕi dæ d¢n khi n±i hÑng có th¬ "s½i" luôn cä th¥y nên Mèo gi¤u lÕi tuy®t chiêu "leo trèo" ð¬ phòng thân. Quä nhiên, sau này khi tß·ng r¢ng ðã h÷c ðßþc hªt các ngón ngh«, C÷p ðu±i b¡t th¥y Mèo ð¸nh ån th¸t, nhßng Mèo nhanh chân trèo lên cây cao, C÷p không ðßþc truy«n ngh« leo cây nên chÆng làm gì ðßþc. Qua câu chuy®n "Mèo là th¥y C÷p" này, qúi v¸ li«n ông con trai c¥n phäi c¦n th§n, ð« phòng c¦n m§t b¢ng nåm b¢ng m߶i nåm ngoái. Vì trong nåm qua, nªu qúi v¸ ðã b¸ C÷p ... cái d¢n lên v§t xu¯ng nhi«u l¥n ðªn thân tàn ma dÕi, nåm nay r¤t có th¬ còn b¸ th¥y Mèo cao tay ¤n h½n "v¶n nhß Mèo v¶n chuµt" cho tan tành xí quách!

Còn qúi bÕn li«n ông, nªu có b¸ Mèo quào x¬ m£t hay liªm trøi lông cûng chÆng nên bu°n, vì "tránh Mèo chÆng x¤u m£t nào". Vä lÕi, s¯ mÕng ðã an bài vì tr¶i sanh ð¶n ông lÕi còn sanh phái næ phäi không các bÕn? Tuy nhiên, còn có lô an üi, vì nåm Mèo cûng ðem ðªn khá nhi«u lþi thª, chÆng hÕn nhß gi¾i ðñc rña có l¨ s¨ ðßþc công khai, "danh chính ngôn thu§n" nói t¾i chuy®n "Mèo chuµt" mà qúi phu nhân dù giòng giõi h÷ HoÕn (viªt hoa, không phäi "hoÕn") cûng "há mi®ng m¡c quai", vì nåm Mèo không l¨ lÕi nói chuy®n chó hä? Rõ vô duyên! Nhßng nhß th߶ng l®, b¥n ðÕo v¯n tính c¦n th§n, lÕi cäm th¤y có b±n ph§n khuyên qúi bÕn phäi coi ch×ng, ch¾ th×a th¡ng xông lên, vung tay quá tr¾n. R¤t có th¬ trong d¸p ð¥u nåm xu¤t hành, vui ch½i quá chén, v¾ phäi mµt con Mèo Mun to t± chäng là có ch¥u xúi qu¦y t§n mÕng. Ho£c giä "nµi tß¾ng" là mµt tay "hoÕn" t¯t nghi®p t× lò Bobbit thì có ch¥u s¨ g£p khó khån m²i khi mu¯n lôi ð¥u "cø H°"!

Tr· lÕi chuy®n Mèo. Tuy là loài gia súc r¤t g¥n gøi và thân thiªt v¾i loài ng߶i nhßng không hi¬u tÕi sao Mèo lÕi xu¤t hi®n tß½ng ð¯i ít trong các ngành vån h÷c ngh® thu§t so v¾i các loài gia súc khác.

Chúng ta ðã biªt vào th¶i Thßþng C±, dân Ai C§p th¶ Mèo nhß v¸ th¥n linh ðem lÕi sñ s¯ng cho loài ng߶i. Tuy Mèo có ðßþc tÕc tßþng hay kh¡c trên các bÑc t߶ng ðá nhßng cûng không nhi«u b¢ng hình bò, ngña, sß tØ v.v... Th¥n thoÕi Hy LÕp cûng không có truy®n nào n±i tiªng v« Mèo. T¾i th¶i Trung C±, ng߶i Âu Châu không nhæng ðã chÆng th¶ kính mà còn coi Mèo là con v§t xui xëo và ðáng sþ nhß phù thüy. Vì v§y, trong ngày l­ kÖ ni®m Saint John, nhi«u con Mèo b¸ thiêu s¯ng tÕi các công tr߶ng trong thành ph¯ vì b¸ coi nhß dính dáng t¾i ma qüi. TÕi Hoa KÏ, các ð® tØ cüa ðÕo Satan (Satanic) có thói quen b¡t giªt hay hành hÕ loài v§t. Nh¤t là vào d¸p Halloween, các ð® tØ Satanic này th߶ng hay lùng kiªm Mèo ðen, nhßng nªu không có thì Mèo nào cûng có th¬ b¸ b¡t giªt. Nhßng có ði«u h½i lÕ, tÕi Hoa KÏ, Mèo ðen b¸ coi nhß phù thüy biªn hình nên mang t¾i ði«m xui, nhßng ða s¯ dân Anh lÕi coi Mèo ðen ðem lÕi sñ may m¡n. Nh¡c t¾i th¥n dân cüa Næ Hoàng Elizabeth hay Victoria, ch¡c không th¬ không nói "tình yêu" súc v§t. Gi¯ng "ph¾t tïnh Ång Lê" này ðßþc tiªng là có nhi«u hµi bäo v® súc v§t và thß½ng trâu bò mèo chó còn h½n cu li tÕi các thuµc ð¸a. Khi t¾i xâm chiªm xÑ cà ri „n е, các ông bà quan Ång Lê không quên tÕt qua các xÑ láng gi«ng Miªn Ði®n ho£c Thái Lan mang v« mçu qu¯c loÕi Mèo Miªn (Burmese) và Mèo Xiêm (Siamese). Sau ðó, các v¸ này còn rØng mÞ t± chÑc nhæng bu±i ti®c tùng tÕi tß gia ð¬ khoe ... Mèo. D¥n d¥n, các vø "khoe" này ðßþc bành trß¾ng và chính thÑc hóa. Cuµc tri¬n lãm, khoe Mèo ð¥u tiên qui mô ð¥u tiên ðßþc t± chÑc tr÷ng th¬ tÕi lâu ðài Crystal Palace tÕi kinh thành Luân Ðôn vào nåm 1871 v¾i sñ than dñ cüa các ông hoàng, bà chúa cùng gi¾i thßþng lßu. T× nhæng vø khoe Mèo, t¾i khoe bò, khoe chó, khoe ngña v.v... d¥n d¥n ðªn nhæng vø khoe ... ng߶i r¤t ph± thông, ðßþc g÷i là thi hoa h§u ngày nay.

TÕi Á châu, truy®n c± Trung Hoa t× th¶i ông Bành T± và bà Næ Oa, k¬ cä tÑ ðÕi tài tØ thß cûng không th¤y nói nhi«u v« Mèo. Chï nghe nói r¢ng ÐÑc Thánh Kh±ng r¤t ßa thích Mèo. Kho tàng vån chß½ng bác h÷c Vi®t Nam có truy®n "Trinh ThØ" cüa H° Huy«n Qui tiên sinh ca tøng loài chuµt nhßng không có "Trinh ... Mèo". Có l¨ các cø ta ngày xßa kiêng cØ không mu¯n ð« c§p nhi«u t¾i chuy®n "Mèo chuµt" hay "Mèo mä gà ð°ng" vì lý do "xâm phÕm thu¥n phong mÛ tøc" chång?

Nhßng trong kho tàng vån chß½ng bình dân Vi®t Nam, có câu chuy®n ngø ngôn "ðem chuông ði cµt c± Mèo" r¤t hay. ÐÕi khái câu chuy®n k¬ r¢ng có mµt con Mèo r¤t sát chuµt vì có tài di chuy¬n nh© nhàng lÕi ¦n núp hay nên xu¤t hi®n b¤t chþt khiªn chuµt không biªt ðâu mà ð« phòng. Mµt hôm, cµng ð°ng chuµt h÷p lÕi ð¬ tìm cách cÑu nguy. Sau khi bàn cãi h°i lâu, t¤t cä ð°ng ý ðem mµt cái chuông cµt vào c± Mèo ð¬ Mèo ði t¾i ðâu s¨ phát ra tiªng chuông khiªn chuµt biªt trß¾c ð¬ chÕy tr¯n. Ý kiªn quá hay, lÕi hþp tình hþp lý næa, không tán thành sao ðßþc? Tuy nhiên, khi ðem ý kiªn ra thñc thì b¥y chuµt cãi nhau nhß m· bò, không anh nào ch¸u ng°i lÕi v¾i anh nào ð¬ làm chuy®n lþi ích cho cµng ð°ng. Ngoài ra, anh nào cûng rét không ch¸u hy sinh quy«n lþi riêng ho£c góp công, giúp cüa cho vi®c công ích. Vì v§y, công tác "cµt chuông" không thñc hi®n ðßþc. Qúi v¸ cûng ðoán ðßþc h§u quä s¨ ra sao: Mèo vçn không b¸ phát hi®n, tñ do ¦n núp rình r§p, d¥n d¥n ån hªt chuµt chÆng còn mµt m¯ng ð¬ cãi nhau hay phän ð¯i! Hi®n nay, Vi®t Cµng nhß mµt con Mèo ðö cûng ðang rình r§p "làm th¸t" hªt cµng ð°ng ng߶i Vi®t Qu¯c Gia tÕi häi ngoÕi. Nhßng chúng ta ða s¯ vçn dØng dßng th¶ ½ vì chßa th¤y cái hÕi trñc tiªp cho cá nhân hay gia ðình mình. Mµt s¯ khác ý thÑc ðßþc sñ nguy hi¬m nhßng còn mäi cãi c÷, ðánh phá lçn nhau. Kªt quä chï Mèo ðö có lþi, có th¬ d¥n d¥n tïa hªt nhæng ph¥n tØ ð¯i kháng!

Яi v¾i gi¾i bình dân Vi®t Nam, các gia súc ð«u là nhæng bÕn thân thiªt g¡n li«n v¾i ð¶i s¯ng hàng ngày nên có r¤t nhi«u bài ca dao hay câu tøc ngæ nói v« loài v§t. Ngoài nhæng bài ca dao nhß "Trâu ½i ta bäo trâu này ...", ho£c "Con gà cøc tác lá chanh ..." v.v... còn có bài "Con Mèo mà trèo cây cau" r¤t n±i tiªng nhß sau:

"Con Mèo mà trèo cây cau
Höi thåm chú chuµt ði ðâu v¡ng nhà
Chú chuµt ði chþ ð߶ng xa
Mua m¡m mua mu¯i gi² cha chú Mèo"

Tuy ðßþc nh¡c nh· t¾i, nhßng Mèo vçn không ðßþc gi¾i bình dân thß½ng yên tr×u mªn nhß con trâu cñc kh± ngoài ð°ng, con gà cøc tác hay con lþn ün ïn. Ngßþc lÕi, Mèo còn b¸ chuµt chØi cha! Th§t là oan u±ng và b¤t công! Mµt trong nhæng lý do cüa sñ kÏ th¸ có l¨ vì Mèo b¸ coi là l߶i biªng vì n¢m ngü t¯i ngày, lÕi ßa làm dáng! Trong lúc Trâu sát cánh v¾i nông dân c¥y sâu cu¯c bçm, Gà có công làm chiªc ð°ng h° báo thÑc, Chó v×a giúp ích giæ nhà, v×a hiên ngang ði vào t§n tim gan, bao tØ và phèo ph±i cüa dân Vi®t thì Mèo chï ðßþc tài ån vøng! Ðã v§y, cái ngh« có lên phäi có xu¯ng, cho vào lÕi phäi cho ra, nhßng cái ki¬u chú Mèo cho ra thì lÕi càng "ðau kh±" vì cái gi¯ng chªt ti®t này chuyên ch½i cái trò gi¤u gi¤u giªm giªm!

Nhßng xét cho cùng, nªu chï gán ðü các thói hß t§t x¤u, "tråm chuµt ð± ð¥u Mèo" thì k¬ cûng không công b¢ng. Th§t ra. Ngoài tài b¡t chuµt tr× hÕi cho nhà nông, loài Mèo còn có l¡m ði¬m hay.

Này nhé, nhæng ai ðã t×ng là ð® tØ cüa th¥n б Bác, mê xóc dîa, bài cào, x§p xám v.v... ch¡c ðã h½n mµt l¥n ao ß¾c trong nhà có mµt con Mèo cái. Không phäi m²i l¥n ði c¶ b¸ch lÕi ôm ði mµt ch¸ Mèo ð¬ l¤y hên, nhßng v¾i hy v÷ng khi nàng Mèo n· nhøy khai hoa, phe ta may m¡n v° ðßþc cái nhau mèo! Theo huy«n thoÕi trong gi¾i ð± bác, nªu anh nào kiªm ðßþc cái nhau mèo gi¤u vào cÕp qu¥n thì s¨ r¤t hên, ð£t ðâu trúng ðó, nh¤t bän vÕn lþi. Ti®n ðây, ð¥u nåm ð¥u tháng, tác giä th¤y c¥n có ðôi l¶i nh¡c nh· ð¯i v¾i các häo hán hào hoa phong ... th¤p th߶ng xuôi ngßþc trên ch¯n giang h° vùng Las Vegas, Atlantic City, Reno hay các sòng bäi n±i. Nªu qúi v¸ có kiªm ðßþc nhau Mèo nhßng vçn b¸ cháy túi, khi ði b§n ð° l¾n, lúc v« chï có m²i cái qu¥n xà lön cho ... mát më, ho£c còn phäi moi ruµt ... tßþng cüa bà xã ð¬ chiªn ð¤u v¾i "tß¾ng cß¾p mµt tay", thì cûng ð×ng nên trách tác giä ba xÕo. ChÆng qua tÕi nhau Mèo ... M¨o nó có "effet" ngßþc ðó thôi.

Nhß trên ðã nói, cûng nhß các loài v§t khác, Mèo có nhi«u chüng loÕi nhß Mèo bÕch, Mèo mß¾p, Mèo mun, Mèo tam th¬ v.v... nhßng ð£c bi®t còn có loÕi Mèo móng ðö. LoÕi "cao ði¬m" cüa giòng gi¯ng nhà Mèo này cûng nh© nhàng uy¬n chuy¬n, m«m mÕi thß¾t tha, d¸u dàng êm ái nhß nhæng Mèo khác, nhßng ngoài ð£c ði¬m có th¬ "thò ra thøt dzô", các móng chân móng tay cüa loÕi Mèo ð£c bi®t này ð«u có màu ðö, vì v§y có th¬ làm cho qúi v¸ chü nhân danh bÕi thân ... li®t! Nh¤t là ð¯i v¾i các ð¤ng trßþng phu häo ng÷t, thích "Mèo chuµt" mà xâm mình u¯ng thu¯c li«u giám nuôi Mèo loÕi này thì thª nào cûng b¸ nµi bµ xào xáo. H§u quä nªu nh© thì nhà tan cØa nát, ca bài "Ôi ta bu°n ta ði lang thang", xách va li lên ð߶ng du l¸ch vô hÕn ð¸nh; còn n£ng thì có th¬ lên t¾i chÑc công công thái giám, m²i l¥n ði ... ti®n ðßþc quy«n th½ th¾i hân hoan ng°i ch­m ch® nhß các v¸ li«n bà con gái; ho£c có nhi«u hy v÷ng ðßþc t¡m b¢ng xång hay d¥u lØa cho sÕch s¨ trß¾c khi v« thåm ông bà ông väi! Trong l¸ch sØ nhân loÕi có nhi«u con Mèo móng ðö n±i tiªng nhß Cleopatra, Tây Thi, Bao Tñ, Ðiêu Thuy«n v.v... ðã làm cho các ð¤ng anh hùng thân tàn ma dÕi. Con Mèo móng ðö "hi®n ðÕi" Monica Lewinsky cûng ðang làm ngài Tông Tông xÑ C¶ Hoa Bill Clinton xính vính. Loài Mèo nhß chúng ta biªt th߶ng ít t¡m, nên ðßþc xªp vào loÕi "ng߶i ð©p không bao gi¶ t¡m". Lúc nào có hÑng l¡m, các anh ch¸ Mèo cûng chï ðü can ðäm rü nhau liªm láp, "t¡m khan" theo ki¬u bþm ghi«n. Nhßng loÕi Mèo móng ðö lÕi h½i khác vì th߶ng hay ðßþc con cháu h÷ HoÕn cho t¡m b¢ng át xít! Kính thßa các v¸ "nam nhi chi chí" th߶ng hay ån vøng, bên xÑ Hoa KÏ vån minh này có vô s¯ Mèo móng ðö cao th¤p, m§p ¯m, tr¡ng ðen, nh§p cäng hay nµi hóa ðü loÕi xu¤t hi®n trßng bày hàng h÷ kh¡p n½i, nhßng nªu chÆng may qúi v¸ v¾ phäi con Mèo da màu thì cuµc ð¶i cÑ g÷i là "ðen nhß mõm chó!" ð¤y Õ!

Tuy Mèo không có "ch² ðÑng" ð£c bi®t trong vån h÷c, ngh® thu§t Vi®t Nam, nh¤t là trong gi¾i vån chß½ng bác h÷c, so v¾i nhæng gia súc khác, nhßng ð¯i v¾i gi¾i bình dân, Mèo là con v§t khá ðßþc ßa chuµng. B¢ng c¾ là Mèo th߶ng ðßþc ðem ra ví von v¾i ng߶i. Яi v¾i nhæng kë may m¡n thuµc loÕi "chó ngáp phäi ru°i" (có nhau mèo chång?) ng߶i ta th߶ng ví nhß "Mèo mù v¾ cá rán". Nªu trong mµt t§p th¬ g°m toàn nhæng kë n¸nh bþ, tâng b¯c lçn nhau ki¬u "ch¸ hát em khen hay", ng߶i ð¶i mïa mai ðó là "Mèo khen mèo dài ðuôi". Trong nhæng cuµc tranh ðua ðôi bên ngang tài, "kë tám lÕng, ng߶i nØa cân", chßa phân th¡ng bÕi, tøc ngæ có câu "Chßa biªt Mèo nào c¡n mïu näo". Chæ "Mïu" · ðây làm chúng ta liên tß·ng ðªn chæ "Miu" cüa Ai C§p dùng ð¬ chï con Mèo! Яi v¾i hÕng "li­u ngõ hoa t߶ng" hay "Trai tÑ chiªng, gái giang h°", ng߶i ta th߶ng g÷i là hÕng "Mèo mä gà ð°ng". Nhæng h÷c trò không có hoa tay, chæ viªt ngu®ch ngoÕc th߶ng b¸ th¥y h÷c hay cha m© chê viªt nhß "Gà b¾i, Mèo quào". Tr߶ng hþp mµt anh chàng ðã có vþ, nhßng còn "tòm tem" cô em vþ · chung, có th¬ vi®n lý do chánh ðáng "mÞ treo mi®ng Mèo". Thông th߶ng, Mèo và chó tuy cùng là gia súc nhßng lÕi không ßa nhau, g£p m£t là g¤u ó nên ng߶i ta th߶ng ví "cãi nhau nhß chó v¾i Mèo".

V« m£t ån u¯ng, Ng߶i Hoa KÏ nhæng tay nhà gi¥u, ån u¯ng sung sß¾ng ðßþc g÷i là "Fat cats". Яi v¾i ng߶i Vi®t chúng ta, Mèo ðßþc coi là ån ít, ðôi khi chï liªm láp qua loa còn C÷p n±i tiªng là ån nhi«u, có lúc "sñc" hªt luôn nØa con bò nên ng߶i ta th߶ng ví "Nam thñc nhß h±, næ thñc nhß Miêu". Câu này không rõ có ðúng vào th¶i ðÕi trß¾c, khi các bà các cô còn tøng câu tam tòng tÑ ðÑc hay không, nhßng v¾i th¶i ðÕi vån minh Email "xa lµ ði®n tØ" này, có l¨ c¥n ð±i ngßþc lÕi m¾i ðúng! Nªu không tin, qúi v¸ thØ nhìn ða s¯ quí "næ" h°ng hào ph¯p pháp phom phom ði shopping bên cÕnh các ðÑc anh ch߶ng tôi nghi®p tong teo nhß que cüi thì rõ. Bà nào bà n¤y lúc nào cûng th« s¯ng th« chªt là ðang "diet" nhßng thân th¬ phát tri¬n lûy tiªn theo chi«u ngang gi¯ng nhß cái thùng phuy. Thª mà nói là "thñc nhß miêu" sao ðßþc. Trong lúc dó, ðÑc phu quân thä ga c¥y hai ba jobs, v« nhà lÕi ðßþc hân hÕnh c¡t cö sân ngoài cûng nhß sân trong ðªn tóe ph· thì còn bøng dÕ ðâu mà ån nhß C÷p ðßþc phäi không qúi v¸?

Kính thßa qúi v¸ ðµc giä thân mªn cüa b±n báo, theo ðúng kª hoÕch dñ trù, chúng ta ðã tu¥n tñ ðánh mÕnh, th÷c sâu vào qu¥n ... chúng Mèo t× trong ra ngoài, t× trên xu¯ng dß¾i, không bö sót mµt mäy lông. Coi nhß nhß "Mèo ðáo thành công". Câu chuy®n Mèo k¬ ðªn ðây cûng ðã dài phäi không qúi v¸? "Ngày xuân con én ðßa thoi", th¶i gi¶ lÕi là ... ðô la, thiªt tß·ng ðã t¾i lúc tÕm chia tay ð¬ làm chuy®n khác "hþp th¶i hþp thª" h½n nhß vø "Chiªc khån quàng màu tím n¢m dß¾i ðáy rß½ng" cüa xªp Trß½ng Vô KÜ tân th¶i hít hà ao ß¾c ðßþc v¨ lông mày cho cô gái а ... Long, hay chäi lông ... Mèo chÆng hÕn. Trß¾c khi "dÑt l¶i", mµt l¥n næa kính chúc qúi ðµc giä cùng bØu quyªn sang nåm m¾i m÷i sñ hanh thông, nhß ý, ðßþc Mèo cßng chi«u và không b¸ "quào". Nåm v×a qua c¥m tinh con C÷p, tuy mang danh là chúa s½n lâm nhßng vçn là dã thú. Nåm nay, vua Mèo có bän tính hi«n lành và g¥n gûi v¾i ng߶i, do ðó ð¶i s¯ng thª nào cûng thu§n lþi, thoäi mái và êm ð©p h½n. Hy v÷ng nhæng dành dñt, v§t lµn, c¡n xé ð«u qua ði cùng v¾i nåm C÷p ð¬ m÷i ng߶i chung s¯ng hòa hoãn nhß bän tính loài Mèo. Cung Chúc Tân Xuân.

Tr¥n в C¦m (Austin, Texas 12/98)































































































































S¯ ðµc giä ðã ghé thåm: