Bình Lu§n:

Nß¾c Vi®t Còn, Tiªng Vi®t Còn

ÐÕi Dß½ng


Câu nói 'tiªng Vi®t còn, nß¾c Vi®t còn' t× lâu ðã tr· thành khuôn mçu m²i khi chúng ta ð« c§p t¾i ngôn ngæ Vi®t Nam. MÑc ðµ ðúng/sai, chính xác cüa câu nói g¥n-thành-chân-lý ðó c¥n phäi ðßþc xem xét dß¾i 2 khía cÕnh : b¯i cänh hình thành và kinh nghi®m l¸ch sæ.

Phong trào ch¯ng sñ ðô hµ Pháp cüa ng߶i Vi®t v¾i nhi«u hình thÑc Và t¥ng l¾p khác nhau ðã liên lî su¯t t× khi thñc dân ð£t chân lên giãi ð¤t hình chæ S. Su¯t m¤y th§p niên cai tr¸ b¢ng súng ðÕn, thñc dân ðô hµ Pháp ðã b¸ giáng trä tri«n miên b¢ng bÕo lñc. Chúng ðã không hoàn toàn bình ð¸nh ðßþc nß¾c An Nam.

Toàn quy«n Pháp, ông Albert Sarraut, mµt chính tr¸ gia dÕn dày Kinh nghi®m ðã kªt hþp vån hóa và bÕo lñc trong công cuµc bình ð¸nh An Nam. Ông làm toàn quy«n tÕi An Nam hai nhi®m kÏ 1911-13 và 1917-19.

Nh¢m khu trøc änh hß·ng cüa vån hóa Trung Hoa trên ð¤t Vi®t ð¬ ðßa dân An Nam vào quÖ ðÕo l® thuµc vån minh Pháp nên Sarraut ðã sØ døng ðªn Nguy­n Vån Vînh và PhÕm QuÏnh ð«u xu¤t thân t× tr߶ng Thông Ngôn.

Cùng mµt lúc, thñc dân Pháp không th¬ truy«n bá vån minh Tây Phß½ng b¢ng Pháp ngæ ðªn m÷i t¥ng l¾p dân chúng nên phäi dùng th± ngæ thông qua các tÕp chí tiªng Vi®t.

Nguy­n Vån Vînh (1882-1936) quäng bá chiêu bài Pháp Vi®t ð« hu« ðßþc thñc dân Pháp b± nhi®m chÑc chü bút t¶ Ðông Dß½ng TÕp Chí (1912) do Schneider chü trß½ng nh¢m hô hào dân An Nam ði lính cho Tây (r°ng Nam ðánh ÐÑc t£c); thoá mÕ các cuµc n±i d§y b¢ng bÕo lñc; tung hô ÐÕi Pháp. Änh hß·ng cüa ÐDTC r¤t hÕn chª vì chü trß½ng thân nhà c¥m quy«n ðô hµ quá lµ li­u. Sau ðó, ông Vînh chü trß½ng các t¶ báo ÐÕi Nam Ðång C± Tùng Báo, Notre Journal, Løc Tïnh Tân Vån, Trung B¡c Tân Vån. Ông Vînh ðã phát bi¬u "Nß¾c Nam sau này hay d· cûng · chæ qu¯c ngæ".

PhÕm QuÏnh (1892-1945) ðßþc Nha Chính Tr¸ và Công An ðài th÷ cho xu¤t bän Nam Phong TÕp Chí (1917-34) theo l®nh cüa toàn quy«n Albert Sarraut "t¯n phí do chính phü ðài th÷ ð¬ trä ti«n biên soÕn và ¤n loát hàng tháng là 400 ð°ng". Các c½ quan chính quy«n t× c¤p xä ¤p cûng ðßþc l®nh phäi mua NPTC khiªn nó tr· thành nhß công báo. NPTC chü trß½ng (a) bäo t°n vån hóa cû cüa nß¾c nhà (b) quäng di­n h÷c thu§t Tây Phß½ng ¶ hô hào dùng chæ Vi®t làm qu¯c ngæ. Ông QuÏnh nói " Tiªng Vi®t còn, nß¾c Vi®t còn" ðã thu hút tinh th¥n yêu nß¾c cüa ðµc giä.

Änh hß·ng cüa NPTC r¤t rµng l¾n vì nµi dung phong phú và m¾i lÕ. Nhßng, chü trß½ng cüa PhÕm QuÏnh bµc lµ trên NPTC s¯ 28 (1919) trong 'Th½ cho ng߶i bÕn' viªt "ð×ng lo nhæng chuy®n gì khác nhß chuy®n chính tr¸, ð«u là mµng tß·ng hoang ð߶ng, v¤n ð« hþp th¶i bây gi¶ chï là giúp chính phü Bäo Hµ dìu d¡t ta". Thanh Lãng trong Thßþng Chi Vån T§p ðã nh§n xét "Nam Phong m£c d¥u ðßþc coi là mµt tÕp chí tân tiªn, m¾i më vçn là cái tân tiªn, m¾i më cüa b÷n trß·ng giä mang tính cách quan lÕi".

Nåm 1919, Albert Sarraut khai sinh Hµi Khai Trí Tiªn ÐÑc v¾i t±ng ð¯c Hoàng Tr÷ng Phu làm hµi trß·ng, PhÕm QuÏnh làm t±ng thß ký. Møc ðích cüa Hµi ðßþc ông QuÏnh mô tä trong NPTC s¯ 22 (1919) nhß sau " thi hành chính sách Pháp Vi®t ð« hu«, ðÑng · dß¾i quy«n chính phü giám ð¯c, dùng các phß½ng pháp chính quy«n mà truy«n bá h÷c thu§t Thái Tây và cái tß tß·ng cüa nß¾c ÐÕi Pháp cho qu¯c dân An Nam".

PhÕm QuÏnh và Nguy­n Vån Vînh ðã có công truy«n bá chæ qu¯c ngæ, ph± biªn h÷c thu§t Thái Tây, phát tri¬n ngh« làm báo còn phôi thai tÕi Vi®t Nam lúc ðó. H÷ ðã lßu lÕi cho h§u thª nhi«u tác ph¦m có giá tr¸ v« triªt lý, vån h÷c, thi ca. аng th¶i, hai ông cûng là tay sai ð¡c lñc cho ð߶ng l¯i, chính sách cai tr¸ cüa thñc dân Pháp.

Vi®c phát tri¬n và áp døng chæ qu¯c ngæ rµng räi ðã tÕo ra 2 phän Ñng chính yªu trong xä hµi :

1- ng߶i ng߶i nô nÑc h÷c chæ qu¯c ngæ khiªn cho Hán Nôm tr· thành l²i th¶i nhß l¶i than cüa ông tú V¸ Xuyên :

Cái h÷c nhà nho ðã höng r°i,
M߶i ng߶i ði h÷c, chín ng߶i thôi.

Vån chß½ng lãng mÕn, h÷c thu§t Thái Tây nhanh chóng thay thª sách thánh hi«n. H¥u hªt dân ta, nh¤t là gi¾i có chút chæ nghîa, ðua nhau ð¡m mình vào cöi mµng, quên ði kiªp toi ðòi, nô l®. Ng߶i ta nghî r¢ng cÑ giæ ðßþc ngôn ngæ Vi®t là bäo t°n nß¾c Vi®t. Ti¬u thuyªt træ tình, vån th½ phù phiªm chiªm lînh tâm h°n ða s¯ ng߶i an nam th¶i b¤y gi¶. Thanh thiªu niên thi nhau than mây khóc gió và nh¦n tâm ngoänh m£t trß¾c n±i c½ cñc, nhøc nhã cüa mµt dân tµc m¤t nß¾c.

Gi¾i thßþng và trung lßu trong xä hµi thích nói tiªng Pháp, r§p khuôn nªp s¯ng tây phß½ng. H÷ khinh khi ng߶i Vi®t, tiªng Vi®t, truy«n th¯ng vån hóa dân tµc. Nåm 1922, qua t§p tham lu§n v« giáo døc, PhÕm QuÏnh viªt "Toàn th¬ gi¾i thßþng lßu An Nam tín nhi®m · nß¾c Pháp và h½n næa còn giao phó hoàn toàn vi®c giáo døc h÷c v¤n cho nß¾c Pháp coi sóc. Th§t là cäm ðµng và có l¨ là ðµc nh¤t trong l¸ch sØ nhân loÕi, cØ chï cüa mµt dân tµc phó thác s¯ ph§n cüa mình trong tay mµt dân tµc khác". S¯ ng߶i này ngày càng nhi«u v¾i sñ phát tri¬n cüa các tr߶ng Pháp trên giãi ð¤t hình chæ S. Ngày càng có nhi«u kë mu¯n thành 'tây da vàng'. Nhi«u trí thÑc Nam KÏ v§n ðµng thành l§p Nam KÏ Qu¯c ch¸u sñ bäo hµ trñc tiªp cüa chính phü Pháp.

2- Khai døng tß tß·ng, h÷c thu§t tây phß½ng ð¬ truy«n bá lý tß·ng tñ do dân chü h¥u kh½i d§y tinh th¥n qu§t kh·i cüa dân tµc. S¯ ng߶i này tuy ít nhßng nh¤t ð¸nh không buông mình vào trào lßu lãng mÕn phß½ng tây. H÷ ch¡c l÷c tinh hoa h÷c thu§t ngoÕi qu¯c h¥u vÕch ð߶ng cÑu nß¾c và kiªn qu¯c. H÷ là phän ð« cüa chính sách ðô hµ. Vì thª, các nhà cách mÕng là møc tiêu tr¤n áp cüa thñc dân Pháp. Ng߶i n¥y n¢m xu¯ng, kë khác ðÑng lên. Thª h® n¯i tiªp thª h® ð¤u tranh cho t¾i khi giành ðßþc ðµc l§p thñc sñ.

Qu¯c gia t°n tÕi thì ngôn ngæ m¾i có ði«u ki®n sinh sôi n¦y n·. Tiªng Vi®t còn t°n tÕi bao lâu khi nß¾c ta b¸ sát nh§p và tr· thành châu, qu§n cüa Tàu, khi m÷i ng߶i c¯ g¡ng hµi nh§p vào nªp s¯ng v¾i các ông tr¶i con ? Cho dù Thiên Tri«u không c¤m ðoán vi®c nói tiªng Vi®t nhßng cuµc s¯ng th߶ng nh§t buµc ðám ng߶i-tàu-g¯c-vi®t cûng phäi tìm cách thích Ñng. Nhi«u l¡m, tiªng Vi®t chï còn lßu hành v¾i tính cách gia ðình, chòm xóm ð¬ r°i trôi vào quên lãng. Nß¾c Vi®t không còn, tiªng Vi®t cûng s¨ mai mµt. May mà ðó chï là giä thuyªt.

Giá dø Nam KÏ Qu¯c thành hình v¾i t¥ng l¾p thßþng và trung lßu s¯ng r§p khuôn theo vån hóa Pháp, li®u tiªng Vi®t s¨ ðóng vai trò nào trong xä hµi? Nhi«u ng߶i t¤t phäi ngoi lên ð¬ hòa nh§p v¾i nh¸p s¯ng cüa mçu qu¯c. Không c¥n c¤m, tiªng Vi®t cûng s¨ lùi vào dï vãng.

Chiêm Thành t×ng là mµt qu¯c gia có ngôn ngæ, vån hóa riêng. Nhßng k¬ t× khi m¤t nß¾c vào tay dân Vi®t, ngôn ngæ Chàm không có ði«u ki®n phát tri¬n. Ngôn ngæ dùng ð¬ ghi nh§n tình hu¯ng, di­n ðÕt tß tß·ng, mô tä hành ðµng hàng ngày cüa con ng߶i. Ngôn ngæ Chàm tr· nên lÕc löng khi xä hµi ðang lßu hành tiªng Vi®t thích døng cho ða s¯. Chiêm Thành b¸ xóa tên trên bän ð° cho nên ngôn ngæ Chàm không có ð¤t ð¬ phát tri¬n và hoàn thi®n.

Thª h® ng߶i Vi®t thÑ hai ðã trß·ng thành · các qu¯c gia tÕm dung. Nhi«u em ðã không nói ðßþc tiªng Vi®t b·i vì ðó không là ngôn ngæ thñc døng hàng ngày. S· dî, con em chúng ta chßa quên hÆn tiªng Vi®t vì sþi dây ràng buµc trong gia ðình v¾i thª h® thÑ nh¤t. Ða s¯ các em cûng th߶ng suy nghî theo quy«n lþi cüa qu¯c gia tÕm dung h½n là quy«n lþi cüa nß¾c Vi®t Nam. May mà còn mµt qu¯c gia tên là Vi®t Nam trên bän ð° thª gi¾i. Dù ít dù nhi«u ng߶i Vi®t · xÑ tÕm dung cûng còn lý do ð¬ sØ døng ngôn ngæ Vi®t. Li®u thª h® thÑ ba cüa ng߶i Vi®t häi ngoÕi s¨ còn bao nhiêu kë quan tâm ðªn ngôn ngæ Vi®t ? Nhß thª, nß¾c Vi®t còn, tiªng Vi®t m¾i có ði«u ki®n thu§n ti®n ð¬ hoàn chïnh.

Có 2 tr߶ng hþp ðßþc coi là m¤t nß¾c :

a- B¸ sát nh§p : th¶i B¡c thuµc, nß¾c ta nhi«u l¥n b¸ sát nh§p và biªn thành châu qu§n cüa Tàu. Dân Vi®t phäi vùng lên ðòi lÕi nß¾c.

b- B¸ m¤t chü quy«n : th¶i B¡c thuµc, Pháp thuµc, dân Vi®t b¸ m¤t quy«n quyªt ð¸nh s¯ ph§n cüa ð¤t nß¾c. Tuy nß¾c Vi®t vçn có tên g÷i riêng và ðßþc công nh§n. Nhßng chúng ta cÑ coi nhß b¸ m¤t nß¾c và phäi ðòi lÕi quy«n tñ quyªt. Lúc thì b¢ng bÕo lñc, khi thì b¢ng th¶i c½ chúng ta l¤y lÕi nß¾c ðã m¤t.

Ngày nay, th¶i Cµng thuµc, dân tµc ta cûng m¤t quy«n tñ quyªt khác nào m¤t nß¾c nhß nhæng th¶i ðô hµ cüa gi£c Tàu và gi£c Tây. Vùng lên ðòi lÕi nß¾c là b±n ph§n cüa m²i ng߶i Vi®t Nam.

Quan ni®m "tiªng Vi®t còn, nß¾c Vi®t còn" khiªn chúng ta có g¡ng Bäo t°n và phát huy vån hóa Vi®t tÕi häi ngoÕi. Chúng ta ru con cháu vào l¶i ca, ði®u nhÕc træ tình khiªn l¾p trë quên ði cái nhøc m¤t nß¾c, m£c cho n²i th¯ng kh± cüa ð°ng bào qu¯c nµi ðang rên xiªt dß¾i gông cùm cµng sän.

Nhßng :

Chén rßþu ngon không làm sao ðßþc cho gi£c say chªt !
Tiªng hát hay không làm ðßþc cho gi£c ðiªc tai !
(Trích H¸ch Tß¾ng Sî Vån cüa Tr¥n Hßng ÐÕo)

Chúng ta không nên ði vào vªt xe ki¬u PhÕm QuÏnh.

Quan ni®m "nß¾c Vi®t còn, tiªng Vi®t còn" s¨ thúc ð¦y con cháu Chúng ta n¯i gót ti«n nhân quyªt tâm ðòi lÕi ð¤t nß¾c. Nhß thª, dân tµc ta m¾i có ðü ði«u ki®n phát huy truy«n th¯ng vån hóa Vi®t không ðßþm màu s¡c ngoÕi lai theo ki¬u cµng sän nhß l¶i t±ng bí thß Lê Khä Phiêu phát bi¬u v« 'xây dñng và phát tri¬n n«n vån hóa Vi®t Nam tiên tiªn, ð§m ðà bän s¡c dân tµc' tÕi hµi ngh¸ Ban Ch¤p Hành Trung ¿½ng giæa tháng 7-98. Phiêu ð¸nh nghîa "Mµt n«n vån hóa tiên tiªn là mµt n«n vån hóa yêu nß¾c và Tiªn bµ mà nµi dung c¯t löi là lý tß·ng ðµc l§p dân tµc và chü nghîa xä hµi dß¾i ánh sáng cüa chü nghîa Mác Lê Nin và tß tß·ng H° Chí Minh".

Chúng ta không nhæng c¥n ðäo ngßþc câu nói cüa PhÕm QuÏnh mà còn phäi hành ðµng theo tinh th¥n "nß¾c Vi®t còn, tiªng Vi®t còn".
































































































































S¯ ðµc giä ðã ghé thåm: