Nåm 1963 xu¯ng tàu HQ 09, KÏ Hoà. HQ 09 lúc ¤y là con tàu t¯i tân nh¤t , m¾i nh¤t cüa Häi Quân Vi®t Nam. Tàu vßà t× MÛ v«. Vö tàu s½n m¾i tinh. Sàn tàu ðánh xi bóng lßÞng. Phòng khách cûng là phòng ån sî quan, ba m£t t߶ng lót ván có vân nhÆn bóng, treo các huy hi®u cüa các chiªn hÕm, các cån cÑ mà con tàu trên ð߶ng t× b¶ bên phía Ðông Hoa KÏ ði g¥n nhß quanh nß¾c MÛ, vßþt ðÕi dß½ng to l¾n nh¤t là Thái Bình Dß½ng v« Vi®t Nam. Ph¥n tr¥n còn lÕi ðßþc cång màn chòng xªp l¾p . Bên trong l¾p väi màn là mµt dàn âm thanh ðßþc d¤u kín, phát ra bài hát êm ð«m, mang âm hß·ng cüa mµt vùng quê mào cüa nß¾c MÛ xa xôi.

V¸ hÕm trß·ng lúc ¤y là Häi Quân ÐÕi Úy Nguy­n Xuân S½n. Khi tôi trình di®n tân ðáo, sau khi höi lý l¸ch cüa tôi, ông nói:..." Tàu · MÛ v«, ðßþc coi là t¯t nh¤t. Thüy thü ðoàn hay nh¤t. Cái ðó ðúng. Nhßng các ông còn trë, các ông c¥n h÷c höi nhi«u. Nh¶ các sî quan ðàn anh chï lÕi cho. Tôi chï biªt t±ng quát, quên nhi«u r°i.." Tôi không ng¶ ông lÕi nói nhß thª, nhßng lÕi phøc ông v« sñ ngay thÆng và d­ thß½ng này. Sau ðó trong các bØa ån, ông nhi«u l¥n bµc lµ:" Nªu mai này Häi Quân mình có khu trøc hÕm,tôi ao ß¾c ðßþc làm hÕm phó..."

Chuyªn công tác ð¥u tiên cüa tôi lúc ¤y là theo tàu ði dñng bia tÕi qu¥n ðäo Tr߶ng Sa ( Spratly). Tr߶ng Sa là mµt qu¥n ðäo, ðßþc coi nhß nhæng ng÷n núi ng¥m n¢m ngang m£t nß¾c, cách ð«u giæa các qu¯c gia trong vùng Bi¬n Ðông, g°m Vi®t Nam, Mã Lai và Phi Lu§t Tân. Dçy núi ng¥m này ån dài lên phía B¡c là qu¥n ðäo Hoàng Sa. Khi thüy tri«u lên xu¯ng, nhi«u bãi san hô, lúc th¤y, lúc không, là n²i kinh hoàng cüa các nhà hàng häi. Ðã có nhæng xác t¥u bö mình lÕi các bãi san hô này. Vì thª, HÕm Trß·ng r¤t th§n tr÷ng nh¡c nh·, ghi trên s± l®nh r¤t chi ly:" Th¤y chim bay, th¤y nß¾c bi¬n ð±i m¥u phäi báo cho HÕm Trß·ng ngay." Ngoài ði¬m phöng ð¸nh theo t¯c ðµ t¥u, ông b¡t các sî quan m¾i ra tr߶ng nhß tøi tôi phäi thñc t§p và làm v¸ trí thiên vån sáng và trßa. H¥u nhß m÷i ng߶i ð«u "b¡t" m£t tr¶i t× thiên ðïnh xu¯ng chân tr¶i quá d­. Riêng tôi c§n th¸, nhìn ánh m£t tr¶i cÑ loè nhoè, " l¤y t¯p", ghi lÕi, v¨ ra, toÕ ðµ to nhß cái bát. ToÕ ðµ cüa ng߶i khác thì nhö xíø Nhßng ngßþc lÕi, khi sóng gió t× c¤p ba tr· lên, ða s¯ anh em ð«u m§t xanh, nhþt nhÕt, tôi vçn nhß không. Ðó chÆng phäi tài cán gì, mà ðó nh¶ vào bän ch¤t c½ th¬ có thª. Con tàu ch°m lên sóng , sóng ào lên cä ðài chï huy, tôi vçn ði«m nhiên ðÑng cÕnh la bàn. Ðôi khi sóng ðánh ß¾t cä m£t, m¤y anh lái tàu vßà lái vßà nôn o©, tôi vçn v¸n thành tàu ngó ra ngoài bi¬n rµng . Sau khi r¶i phiên häi hành, ða s¯ bÕn bè cÑ ð¬ cä qu¥n áo vào n¢m trong gi߶ng. Anh HÕ sî hoä ð¥u vø d÷n c½m cho tôi có ph¥n th¸nh soÕn h½n vì các ông khác bö c½m hªt..." Tôi ån nhß không, và lÕi th¤y mau ðói h½n lúc tr¶i yên b¬ l£ng. Vì bi¬n sóng, tàu l¡c làm mình mau ðói. Tr¶i khi ¤y có mây, mßa nên mát, ngü r¤t sß¾ng.

Khi tàu ðã m¤t ánh ðèn Vûng Tàu, cûng là lúc "cØa ðÕi dß½ng" m· rµng. Sóng to h½n nhi«ø Ðôi lúc con tàu nhß chìm sâu xu¯ng vñc , và toàn thân tàu nhß rên lên, v£n mình kêu rång r¡c. Ðôi lúc tàu nhß ði trên ðïnh núi, chênh vênh là ng÷n mµt ðþt sóng, r°i t× ðó h²ng xu¯ng vào mµt h¯ sâu, là bøng sóng. CØa tàu ðóng kín, và toán phòng tai ði lÕi ki¬m soát m±i ð¥u gi¶. HÕm trß·ng lúc ¤y th߶ng lên phòng hành quân (CIC: Combat Information Center). Ông cho m· radar ð¬ canh ch×ng. Ông lên ðài chï huy, th¤y tôi · ðó, ông c߶i: "khá".

Hôm sau tr¶i b²ng êm tr· lÕi. Màn änh radar m· t¯i ða t¥m quan sát, m£t bi¬n hi®n ra tr¯ng không, chï th¤y l¤m t¤m các ði¬m h°i âm nhö li ti hi®n ra r°i lÕi m¤t. Nhßng theo l¸ch trình v¨ trên häi lµ, tàu chï còn cách Tr߶ng Sa ðµ 40 häi lý mà thôi. HÕm trß·ng cho chÕy sonar, máy ðo ðµ sâu. Mµt âm thanh phát ði "túng" và h°i âm lÕi "tinh". Khoäng cách h°i âm m±i lúc mµt ng¡n. Và ðµ sâu cüa bi¬n cûng nông d¥n. HÕm trß·ng lÕi ra l¸nh:" Phäi quan sát th§t c¦n th§n. Khi nhìn th¤y v§t gì phäi báo cáo ngay, nh¤t là khi th¤y màu nß¾c bi¬n ðã ð±i màu t× xanh thçm sang màu lá chu¯i non..." Ông bäo tôi:" Ông vån hay chØ t¯t, nh¾ ghi lÕi c¦n th§n vào nh§t ký häi hành." Ngoài cái hi®n tßþng v§t lý, tôi còn ghi thêm ðôi cäm nghî cüa mình nhß:" th¤y bi¬n l¾n quá mà sþ" hay "có ði ra bi¬n m¾i th¤y thß½ng ð¤t". Ông ð÷c và lÕi khen "Hay".

Khi còn cách ðäo ðµ 10 häi lý, m£t bi¬n mênh mông dß¾i n¡ng chói chang, chï th¤y mµt ðám mây ðen hi®n ra trß¾c m£t. Càng t¾i gçn ðám mây ¤y càng rõ trên màn änh radar, nhßng v¾i m¡t nhìn không th¤y ð¤t ðâu cä. Tàu giäm t¯c ðµ d¥n d¥n, và quan sát kÛ. Ðám mây ¤y là "ðám mây chim". Chim quá nhi«u, nªu ð§u cä dß¾i ð¤t thì không ðü ch², nên chúng bay lên chao chác r°i lÕi xà xu¯ng ð§u. Tr߶ng Sa là mµt mi®ng núi lØa ðã nguµi, tràn ng§p phân chim. Mµt mùi hôi n°ng b¯c lên, töa h½i nóng. Xung quanh là mµt vùng san hô rµng hàng m¤y häi lý. Nß¾c trong v¡t.

Các bia chü quy«n ðã ðßþc Häi Quân Công XßÞng làm sÆn, chia ra t×ng khúc mµt. Trß¾c khi ðßa lên tàu, thþ Häi Quân Công Xß·ng buµc ch£t m±i khúc bia vào mµt cái phao n±i l¾n, không th¬ nào chìm hay xút ra ðßþc. Bây gi¶ nhân viên chiªn hÕm l¤y c¥n trøc hÕ xu¯ng nß¾c và ð¦y vào b¶. — ph¥n nß¾c khá sâu, ð¦y bia ði l© làng, nhßng khi t¾i g¥n sát ðäo, san hô l·m ch·m, bia chÕm san hô, gÞ ra ðßþc th§t v¤t vä. Lúc ¤y, tôi m¾i nh§n ra r¢ng nhß nß¾c bi¬n · ðây trong h½n nß¾c bi¬n · b¶ nhi«u l¡m. Ánh n¡ng m£t tr¶i chiªu xu¯ng, óng ánh. Nhæng ðàn cá ðü màu s¡c s£c sÞ, kÏ vî b½i qua, b½i lÕi. Th§m chí chúng còn nh·n nh½ b½i vào giæa hai chân mình th§t nhi«u và th§t ð©p, ð©p quá.

Mang bia lên b¶ nhß thª còn d­. Mang xi mång lên b¶, khó h½n. Vì xi mång ß¾t là hªt xภNhßng vi®c ðó tôi không phäi l÷ Vi®c cüa tôi nhß nhß HÕm Trß·ng S½n chï th¸:" Ông vån hay chæ t¯t, ghi chép t¤t cä các chi tiªt ð¬ báo cáo cho bµ Qu¯c Phòng..." Do ðó, ngoài vi®c ðo, phöng ch×ng b¢ng bß¾c chân ði, tôi còn ghi chép các chi tiªt liên h®. Ðäo ðßþc c¤u tÕo b¢ng san hô ðã cÑng. GiØa ðäo sâu, lõm lòng chä÷ Chung quanh ðäo l¾p san hô vun lên cao h½n nhß mµt vòng thành, cao ðµ 1 thß¾c. Giæa các h¯c san hô có mµt thÑ cö to nhß cói cÑng. Các cö ¤y b¸ chim häi âu chui vào, cö x©p xu¯ng, ôm ¤p l¤y thân chim, làm thành cái t± r¤t kín ðáo. Vì thª, toàn ðäo la li®t nhæng t± chim. — ðó bao gi¶ cûng có mµt con chim ðang n¢m. Ta t¾i, chim chï bß¾c ði, có xua tay chim chï bay ði r°i xà xu¯ng ði lÕi nhß gà. — m±i t± chim có ðµ, 5,7 cái trÑng, to h½n trÑng gà. Ta l¤y túi ra, chï ng°i mµt ch±, qu½ tay nh£t chung quanh ðã ð¥y mµt túi. Cûng vì thª, bu¾c ði phäi lách këo ðÕp vào trÑng. Bên nhæng bß¾c chân ði, trên ð¥u ta là mµt vòng chim bay theo kêu léc chéc, nhß mu¯n ðòi lÕi trÑng cüa nó. Chim r¤t dÕn. Chï qu½ tay là có th¬ chÕm vào chim trên ð¥u, chim quanh ta, chim dß¾i ð¤t. Hoä ð¥u vø cüa tàu ðem theo mµt s¯ thùng ðñng trÑng. Khi ðem xu¯ng ca nô, chim cûng bay theo nhß mµt cái tán, ðen ð£c kêu inh öi. TrÑng ð§p ra, gi¯ng trÑng gà, nhßng có mùi tanh tanh. Các tnüy thü luµc lên ån. Ån chán r°i bö vào tü lÕnh ðem v« làm quà cho thân nhân.

Tr߶ng Sa ( Spratly) là hòn ðäo to nh¤t tÕi qu¥n ðäo này. Các hòn quanh ðó, räi rác m¤y chøc häi lý, tàu ð«u ghé lÕi và cØ ng߶i lên thåm. Tôi lúc trß¾c ðßþc mi­n lo vø dñng bia, vì ðßþc phân b¯ ði lÕi ghi chép. B·i v§y, các ng߶i khác · lÕi t¥u, HÕm trß·ng lÕi nhìn tôi và lÕi phán:" Ông chÑ còn ai". Ghi thì ghi chi cho tiªt, r°i còn viªt lÕi næa chÑ". Thành thØ, t¤t cä các hòn ðäo nhö to, nªu c¥n lên là tôi phäi ði. Có hòn bé nhö xíu, v¾i chi«u dài nåm ba chøc thß¾c. Bãi cát thoai thoäi. Ngoài mé nß¾c có cái phao trôi rÕt, m¡c cÕn. Mµt mänh g± trôi l§t l¶. Mµt mänh lß¾i vß¾ng vào cøc ðá. Phía trong mµt s¯ cây dßà chøm ð¥u vào nhaø — ðó có mµt cái h¥m xi mång ðã ð± x§p. Có l¨ khi xßa là mµt ð°n bót nào ðó. Tôi ði giày ¯ng, c¥m cái g§y thong thä ði. L¤y cái g§y c¶i c¶i cái mai mñc ðã khô. L§t các cøc ðá nhö n¢m trên l¯i ði, và tôi th¤y mµt ð¥u ðÕn 12ly7. Tôi c¥m ð¥u ðÕn v«. Ð¥u ðÕn ðã méo, nên cu¯i ð¥u ðÕn không còn nhìn ra dòng chæ ð« n½i sän xu¤t.

Trong các ðäo cüa qu¥n ðäo này, nªu tôi không l¥m, thì có hòn Itu Aba là có cây cö xanh t¯t và có ng߶i ·. Tàu HQVNCH ghé lÕi. Trên ðäo h÷ ðánh ðèn hi®u ra, ðÕi ý nói r¢ng: HaÛ ð§u xa b¶ 5 häi ly.ù Ðây là lãnh th± cüa Trung Hoa Dân Qu¯c.

Tàu thä neo. HÕ ghe máy, sau lái c¡m qu¯c kÏ Vi®t Nam. HÕm Trß·ng và phái ðoàn lên ðäo. — ðó mµt phái ðoàn chúa ðäo ðón ðþi. Chung quanh ðäo là các ð½n v¸ phòng thü r¤t nghiêm nh£t súng ¯ng chîa ra. Qua cuµc tiªp xúc m¾i hay ðây là mµt ð½n v¸ cüa quân ðµi Trung Hoa Qu¯c Gia, dß¾i th¶i T±ng Th¯ng Tß·ng Gi¾i ThÕch. Khi løc ð¸a m¤t vào tay cµng sän Tàu, mµt ð½n v¸ Trung Hoa Qu¯c Gia trôi giÕt ra ðây và tø h÷p lÕi t× nåm 1949 ðªn naÜ Trên ðäo có nhà cØa, giªng nß¾c. Ðäo khá rµng ðµ 1km2, có mµt c¥u tàu nhö. H÷ ðón tiªp ni«m n·, nhßng cûng r¤t quyªt li®t.

Sau l¥n công tác ¤y, tr· lÕi Sàigòn, ngoài vi®c phäi soÕn lÕi báo cáo cho HÕm Trß·ng ð¬ ông trình Bµ Tß L®nh và chuy¬n lên Bµ Qu¯c Phòng. Tôi còn viªt mµt bài khá dài v« chuyªn ði này, và tiªp theo mµt s¯ bài viªt khác dß¾i dÕng mµt lá thß nhà. Tôi ðã viªt v« ðäo Th± Châu, hòn S½n Rái. Các bài ¤y ðã ðßþc ðång trên báo Lß¾t Sóng và ð÷c trên ðài quân ðµi nhi«u l¥n. Tôi vçn có mµt ß¾c ao viªt v« các hòn ðäo d÷c theo b¶ bi¬n Vi®t Nam, t× cù lao Chàm · Ðà NÇng, ðªn các hòn ðäo khác · vùng Phú Qu¯c, chßa viªt ðßþc thì" tan hàng".

Mµt ng߶i bÕn vån ngh®, Tô ThuÏ Yên, mµt hôm g£p tôi tÕi cøc Tâm Lý Chiªn có nói:" Ð÷c các bài cüa ông, tôi th¤y Häi quân các ông có nhi«u cái hay và cûng nhi«u thÑ cñc nh÷c, chÑ không nhß tøi tôi th¤y các ông m£c ð° tr¡ng tinh ði ch½i v¾i ðà÷.." Tôi c߶i và nói ðÕi ý:" Bµ Binh các ông khi hªt phiên gác là ngü thÆng cÆng. Khi ðói có ån là ån ðßþc. Khi (xin l±i) ði c¥u là ði c¥u ðßþc... Còn tøi này, khi hªt phiên häi hành, tàu chÕy ngßþc sóng, l¡c là hªt ngü, không ói ra là quý r°i. Ði ðái có khi còn không xong, vì tàu l¡c quá, mµt tay v¸n thành tàu, còn m²i mµt tay c¥m....c.. Còn ån, khi tàu l¡c, có khi nhà bªp cho cä tàu nh¸n luôn. Vì tàu l¡c quá, nß¾c lµn d¥u và n°i trôi qua trôi lÕi " trên bªp". BÕn tôi chï c߶i. Và nói:" Tuy thª, hôm nào ông thu xªp cho tôi lên tàu mµt chuyªn".

L¶i yêu c¥u ¤y tôi nh¾ m㸠Nåm 1970, sau khi · MÛ v«, tôi làm hÕm phó HQ 504, chiªc Qui Nh½n, tôi m¶i ÐÕi Úy ( sau này là Thiªu Tá) Ðinh Thành Tiên, tÑc thi sï Tô ThuÏ Yên, trß·ng phòng vån ngh® Cøc Tâm Lý Chiªn... lên tàu ån c½m v¾i tôi. HÕm Trß·ng và các sî quan khác không có · t¥u. Tôi bäo nhà bªp làm c½m khách m¶i bÕn. Tàu ð§u sát c¥u Nguy­n Hu®. Ðúng h©n, bÕn tôi t¾i. Lính gác hÕm ki«u vào báo. Tôi ra ðón tÕi ngay hÕm ki«u. C¥u d¯c, tôi nói:" M¶i bÕn lên tàu". BÕn tôi vßà bß¾c lên hÕm ki«u thì anh thüy thü gác hÕm ki«u th±i còi chào. Tôi và cä anh HÕ Sï Quan trñc gi½ tay chào. Ngß¾c ð¥u lên th¤y thª, bÕn tôi chào lÕi và ðÑng xæng không bß¾c næa. Ðþi mµt chút, bÕn tôi nói:" Ông bö tay chào xu¯ng, tôi m¾i ði lên ðßþc chÑ".Tôi c߶i:" BÕn cÑ bß¾c lên..." T¾i n½i, b¡t tay nhau tôi nói:" Nghi l¬ cüa Häi Quân là toán dàn chào khách t× khi khách bß¾c chân lên hÕm ki«u, ch¶ cho ðªn khi khách lên ðªn sàn tàu, toán dàn chào m¾i bö tay xu¯ng. Ông bÕn c߶i:" Các ông nghi l­ ðªn sþ..."

Bæa ån chï có tôi và bÕn. Phòng khách rµng có máy lÕnh, träi thäm, ghª bành da, loÕi l¾n có nhæng hàng ðinh ð°ng xung quanh. Bµ ghª bành này, anh em thüy thü khi c§p cÕnh mµt tàu l¾n, bö tr¯ng t× ÐÕi Chiªn ThÑ Hai , dùng cho phòng khách c¤p tß¾ng, ðßþc mµt chief MÛ OK cÑ ðem ði, sau khi Chief ðßþc ðäi m¤y chai bia. Vào phòng lÕnh, th¤y anh lính m£c ð° ti¬u l¬ ðem nß¾c lÕnh ra,bÕn tôi lÕi nói:" Häi quân s¯ng hách th§t...". Tôi chï c߶i và tiªp:" Có ði tàu m¾i biªt ông ½i" Sau bØa ån. Tôi ðßa bÕn lên sân lái, t× ðó nhìn xu¯ng sàn tàø BÕn tôi nói:" Chà ! Ngút t¥m m¡t. Tàu này chÑa ðßþc bao nhiêu ng߶i c§u?"Tôi nói:" Tàu này t× mûi ra lái dài 110m (328 bµ), rµng 15m (50 bµ), nhân viên cä thäy 120 ng߶¸ Nhßng tàu còn có phòng ngü sau lái cho trên 100 nhân viên quá giang, v¾i ð¥y ðü gi߶ng väi. Nªu ch· chiªn cø ðßþc 100 GMC, nªu trên m±i GMC ch· 1 xe Jeep thì hai tråm chiªc t¤t cä. Tàu này ðã ði Cao Miên, ðón ð°ng bào t× bên ðó v«, nhân vø cáp du°n bên ðó. Không phäi lo âu gì cho h÷, tàu ðã ch· trên 1.000 , · thoäi mái trên sân chiªn xa, và có t¤t cä ðµ 30 nhà c¥u räi rác · các hành lang phòng ngü...

Sau cuµc thåm viªng này, bÕn tôi thi sï Tô ThuÏ Yên m±i l¥n g£p tôi lÕi nh¡c:" Nh¾ nhá. Khi nào có tàu ði Tr߶ng Sa, nh¾ dàn xªp cho tøi này tháp tùng. S¨ có mµt phái ðoàn báo chí Tâm Lý Chiªn ði the÷ S¨ có mµt loÕt bài ( biªt ðâu, bÕn tôi c߶i) viªt v« Häi Quân cüa các ông. Mà nh¾ cho ði loÕi tàu Qui Nh½n ðó nhé, cho nó ch¡c bøng."

Ít lâu sau, tôi ðßþc l®nh " Trình di®n Vån Phòng Tß L®nh Häi Quân. Lý do cho biêt sau." Tôi ðßþc ð±i v« làm Trß·ng Phòng Tâm Lý Chiªn. TÕi ðây tôi th߶ng có nhi®m vø liên lÕc qua lÕi Cøc Tâm Lý Chiªn, v¾i báo chí, nên lÕi th߶ng g£p Tô ThuÏ Yên. Và bÕn tôi lÕi nh¡c. Mµt chuyªn tàu ði Tr߶ng Sa nhß th߶ng l® ð¬ tiªp tª, và ðßa nhân viên hoán chuy¬n ðªn ðäo và r¶i ðäo. T¤t nhiên là tôi ðã dàn xªp ð¬ mµt phái ðoàn báo chí Tâm Lý Chiªn ði, do Thiªu Tá Ðinh Thành Tiên , trß·ng phòng Vån Ngh® c¥m ð¥ø Lúc bÕn sØa soÕn lên ð߶ng, tôi có g÷i qua và nh¡c:" Hãy ðem theo ít thÑc ån khô. Nh¤t là sØa soÕn tinh th¥n cho væng. Hãy tÕm quên bài Hoa Bi¬n cüa Anh Thy ði. Lúc bi¬n êm, n¡ng ð©p m¾i có "hoa bi¬n". Lúc tr¶i sóng gió, nó khác l¡m l¡m..." BÕn tôi lÕi c߶i :" Ông cÑ doÕ hoài:" Mà dù thª nào các ông Häi Quân ch¸u ðßþc , bµ tôi lép gì...?"

Khi tàu ðã xong công tác, v« bªn, tôi có g÷i qua höi xem sao và có ý nh¡c." Sao chßa th¤y ai viªt gì v« chuyªn công tác này cä v§Ü..? Tô ThuÏ Yên nói:" Viªt cái m© gì ðßþc. Tàu ði trên sông Sàigòn thì tøi này còn ðÑng trên boong tàu nhìn sông Sàigòn t× ð¥u t¥u qua sau lái. Gió hiu hiu, cûng hay. Khi t¾i Nhà Bè, tàu chÕy nhanh h½n, ngØi cái mùi gas-oil tøi này ðã mu¯n mØa, và chï mu¯n ði n¢m và n¢m luôn. Vì t× ðó, con tàu kh±ng l° cüa các ông cÑ ch°m lên, có lúc nhß · trên ðïnh nuí, có lúc râïp xu¯ng cái r¥m, kêu rång r¡c. Tøi tôi sþ quá, höi m¤y Sî Quan Häi Quân xem có chuy®n gì không. H÷ bäo sóng gió nhß thª là th߶ng. M¤y ngày sau còn khiªp h½n. Tàu ðóng kín cØa, tøi này n¢m b©p trong phòng, mØa ra cä sàn, ðâu còn th¤y tr¶i ð¤t ðâu mà viªt..." Tôi chï c߶i. Tô ThuÏ Yên lÕi nói:" Có ði trên tàu m¾i th¤y cái mênh mông ðªn ghê khiªp cüa bi¬n tr¶i, m¾i th¤y cái nhö bé, vô nghiã cüa khiªp phù sinh. Có ði t×ng bß¾c høt hçng, m¾i th¤y thèm ð¤t quá. Quä lúc ¤y, tøi này m¾i th¤y mu¯n ði c¥u cûng ðành ch¸ø.. Nhßng khi tàu ghé ðäo tøi này nhào lên ð¤t ngay. Khiªp con tàu quá sÑc. — trên ðäo nß¾ng khô cá ån, nhìn m¤y cây dßà x½ xác v§t vã trß¾c gió, quä là cái cänh hoang vu r¤t lÕ cüa bi¬n tr¶¸ Mà ông ½i, nhìn lÕi con tàu mà ngán. Vì còn phäi bám vào ðó mà v« ð¤t li«n næa chÑ ông... V«, ông ½i, bi¬n l£ng. Ðêm nhìn sao nhß ð£c cä tr¶i. N²i mênh mông nhß quánh lÕi. Toàn thân mình n±i gai. "

Nghe bÕn nói thª, tôi vßà th¤y thß½ng và v×a bu°n. Mµt phái ðoàn báo chí ra ði, mà chÆng ghi lÕi ðßþc gì th§t u±ng. Nhßng sau ðó, tôi ð÷c ðßþc bài Tr߶ng Sa Hành cüa Tô Thùy Yên viªt v« chuyªn ði này. Bài th½ dài 64 câu. Tôi ð÷c mà rþn tóc gáy. Quan cái nhìn l¥n ð¥u v¾i ðäo, v¾i cái mênh mông vô t§n cüa bi¬n tr¶i cüa thi sî quä là hùng vî. Tôi m×ng l¡m. Tôi cho r¢ng t¤t cä các tác ph¦m m¤y chøc nåm cüa VNCH, chßa có tác ph¦m nào lµt tä ðßþc cái hùng tráng cüa thiên nhiên nhß Tô ThuÏ Yên ðã viªt. Chßa ai "th¤y" ðßþc cái sþ hãi ðªn lÕnh mình nhß ông ðã th¤Ü Và t¤t nhiên, trên là t¤t cä, là nét s¯ng trong cô ð½n mà ðòi höi ð¥y ngh¸ lñc, ð¥y gian kh± cüa thüy thü HQVN .

Sóng thiên c± khóc bi¬n tang chª
Hæu hÕn nào không tüi nhö nhoi.

Thôi hãy xem mình ðÑng trên h¯c ðá cüa Tr߶ng Sa mà trôi theo v¾i tâm trÕng cüa Tô ThuÏ Yên v¾i Tr߶ng Sa Hành.

Phan LÕc Tiªp