Mµt b¤t hÕnh chþt ðªn v¾i gia ðình tôi trong nhæng ngày ð¥u nåm cüa mùa Xuân Giáp D¥n. Tôi cûng nhß mµt s¯ chiªn hæu khác ðßþc ghi nh§n là m¤t tích trong tr§n häi chiªn v¾i Häi Quân Trung Cµng tÕi qu¥n ðäo Hoàng Sa ngày 19 tháng 1 nåm 1974.

Sau hai mß½i bäy ngày, ðßþc g÷i là tù binh n½i ngøc tù cµng sän trên Hoa løc ðö, tôi ðßþc tr· v« v¾i quê hß½ng, ðßþc tiªp tøc phøc vø cÕnh ð°ng ðµi trên Khu trøc HÕm Tr¥n Khánh Dß HQ4.

Gi¶ ðây, nhæng gian truân ðã qua r°i. Là mµt kë b¸ b¡t làm tù binh, tôi m£c cäm vì sñ yªu ðu¯i cüa bän thân, ðã không làm tròn ph§n sñ mà T± qu¯c giao phó. Qu¥n ðäo Hoàng Sa ðã l÷t vào tay Trung Cµng, chúng tôi toàn th¬ m߶i b¯n thüy thü thuµc Khu trøc HÕm Tr¥n Khánh Dß HQ4, trú ðóng ðäo Cam Tuy«n (Robert) trong nhæng gi¶ phút cu¯i cùng v¾i höa lñc khüng khiªp t× hÕm ðµi ð¸ch cûng nhß lñc lßþng hùng h§u cüa ð¸ch ð± bµ, chúng tôi không còn cách nào ð¬ giæ tròn nhi®m vø cüa chiªn sî tr¤n thü häi biên, ð¬ cu¯i cùng b¸ b¡t s¯ng. Nhßng t± qu¯c mªn yêu ðã không bao gi¶ quên chúng tôi.

Trong th¶i gian b¸ b¡t và b¸ giam c¥m tÕi trÕi Thu Dung tù binh thuµc tïnh Quäng Châu, nhßng phän Ñng mãnh li®t cüa m߶i chín tri®u nhân dân mi«n Nam Vi®t Nam ðã làm cho b÷n Trung Cµng phäi n¾i tay v¾i chúng tôi trong cái lý lu§n "cäi tÕo tß tß·ng b¢ng hình thÑc lao ðµng". Và sau hai mß½i bäy ngày, không th¬ giæ mãi cái tr¡ng trþn cüa kë cß¾p ð¤t, cß¾p ng߶i, b÷n Trung Cµng xâm lßþc ðã phäi nhßþng bµ cái hào khí bùng cháy cüa mµt dân tµc có b¯n ngàn nåm l¸ch sØ kiêu hùng, b¢ng cách trao trä toàn th¬ b¯n mß½i tám tù binh Vi®t Nam Cµng Hòa vào ngày 17 tháng 02 nåm 1974.

Bß¾c xu¯ng phi tr߶ng, tôi nôn nao trong mµt n²i ni«m khó tä trß¾c sñ tiªp ðón n°ng h§u cüa ðÕi di®n các c½ quan chính quy«n, quân ðµi cûng nhß hàng ngàn h÷c sinh, ð°ng bào ðã chÆng quän ngÕi n¡ng nôi, m®t nh÷c, ðªn chào m×ng chúng tôi ðßþc tr· v« v¾i T± qu¯c, v¾i mái ¤m gia ðình. Tôi tñ xét bän thân mình, chÆng làm ðßþc vi®c gì cho ð¤t nß¾c mà vçn ðßþc t± qu¯c và nhân dân ðãi ngµ, ít nh¤t cûng mµt l¥n vinh quang trong ð¶i. T± qu¯c ½i, m߶i chín tri®u ð°ng bào mi«n Nam ½i, tôi xin cúi ð¥u nh§n lãnh nhæng ân hu® ðÕi lßþng này và chÆng biªt nói gì h½n là xin cho tôi ðßþc mµt l¥n viªt lên sñ th§t b¢ng chính nhæng ði«u m¡t th¤y tai nghe, cüa cái mà Cµng Sän B¡c Vi®t cùng M£t Tr§n giäi phóng Mi«n Nam tôn th¶ nhß quan th¥y cüa mình.

Vâng, tôi xin nhân danh là mµt b¢ng chÑng cø th¬ v¾i sñ phán ðoán khách quan trung thñc nh¤t thª nào là thiên ð߶ng Cµng Sän · Hoa Løc. V¾i danh dñ mà nói r¢ng h°i ký này không ¦n chÑa mµt ph¥n chính tr¸ nào, mà chï là nhæng sñ th§t, tôi không sþ l¥m lÕc là chï phán ðoán mµt chi«u hay theo mµt khía cÕnh tuyên truy«n giæa hai ý thÑc h®. Tôi ðã ðªn ðó, ðªn v¾i ð¥y ðü ngû quan và mµt kh¯i óc. Mµt cán bµ Trung ¿½ng Ðäng B¡c Kinh, mà tôi mªn phøc qua cái dáng d¤p, nhân cách trí thÑc, ði«m ðÕm và tª nh¸, ðã nói v¾i tôi:

"Ngày nào ông có tr· v« nß¾c, nªu có trình bày ði«u gì, tôi khuyên ông ð×ng nên trình bày trung thñc quá, nªu không, tôi e ông s¨ ân h§n thì ðã muµn ..."

Vâng, cäm ½n "ð°ng chí". Cûng cäm ½n cho nhæng ngày làm tù binh cüa tôi. Nªu có m®nh h® nào thì cûng ðü cho tôi an lòng nh¡m m¡t, nhß ông Saint Thomas ðã ðßþc nhìn th¤y nåm d¤u thánh cüa Chúa. Tôi không ân h§n d¥u cho dù cách mÕng vô sän có nhuµm ðö cä quê hß½ng tôi, tôi vçn là kë ly khai khöi t§p ðoàn ðäng tr¸ ðµc ðoán sai l¥m. Bây gi¶ tôi viªt là phó thác cä tâm h°n lçn th¬ xác theo giòng chæ vì không nói lên ðßþc nhæng ¦n Ñc t× trong ðáy thÆm tâm h°n thì r°i nhæng tháng ngày câm l£ng này cûng s¨ giªt l¥n ð¶i tôi trong ray rÑt ßu phi«n ...

... Nhæng ngày cu¯i cùng cüa nåm "con trâu" m®t möi ðang ch§m chÕp trôi qua, thì mµt biªn c¯ b¤t chþt mang ðªn cho trang sØ Häi Quân Vi®t Nam c§n ðÕi mµt nét ch¤m phá d¸ th߶ng, v¾i mµt khó khån khôn l߶ng trß¾c mµt ð¯i thü siêu c߶ng, b÷n Tàu ðö xâm lßþc. Ь tiªp n¯i chí khí hào hùng cüa mµt dân tµc v¾i mµt quá trình chiªn ð¤u b«n bï, kiên c߶ng. V¸ nguyên thü qu¯c gia chï th¸ cho Häi Quân Vi®t Nam gØi hÕm ðµi v¾i b¯n chiªn hÕm mang theo ý nguy®n cüa m߶i chín tri®u con tim rñc máu cåm h¶n, cß½ng quyªt tuyên chiªn v¾i b÷n Tàu ðö xâm lßþc ð¬ bäo v® chü quy«n qu¯c gia trên nhæng mänh ð¤t xa l¡c ngút ngàn thiêng liêng cüa dân tµc ...

Các chiªn hÕm uy dûng vßþt häi trình tiªn v« Hoàng Sa trong hào khí b×ng b×ng.

Khi ðªn g¥n Hoàng Sa, th¤y có hai chiªn hÕm Häi quân Trung Cµng ðang thä trôi án ngæ phía ðông nam ðäo Cam Tuy«n (Robert). HÕm trß·ng chiªn hÕm chúng tôi (HQ4), chï th¸ cho m߶i b¯n nhân viên thuµc thüy thü ðoàn tình nguy®n ð± bµ lên ðäo treo qu¯c kÏ cùng ngån ch£n lñc lßþng häi quân Trung Cµng trá hình ngß phü xâm nh§p ðäo.

Khoäng m߶i gi¶ ngày 18-1-1974, toán ð± bµ g°m Tr/uý Dûng, ÐT Quý, TP Hµi, TP Cung, TP Chß½ng, PT B¡c, QK Nghiêm, BT Th¡ng, KT Hßng, CK Chí, CK Huy, PT Hùng, VC Thanh, và GL Lâm thi hành l®nh ðáp xu¯ng ð± bµ ðäo. V×a ð£t chân lên ðäo, chúng tôi løc soát chung quanh và dñng qu¯c kÏ, r°i tìm các ð¸a th¬ thích hþp ð¬ phòng thü, thu mình trong nhæng lùm cây ch¶ ðþi di­n biªn b¤t chþt xäy ðªn ...

Qua các tín hi®u trao ð±i trên làn sóng vô tuyªn, cho th¤y có nhi«u gay go, nµi dung ðÕi khái bên nào cûng nh§n chü quy«n ðäo và ðu±i ð¯i phß½ng ra khöi häi ph§n mình ... r°i mµt sñ yên l£ng n£ng n« cång thÆng, hình nhß hai bên ðang r½i vào thª thü ch¶ ðþi.

Mµt ðêm yên tînh ði qua, sáng s¾m ngày 19 tháng 01 nåm 74, chúng tôi thÑc tïnh b·i h¢ng loÕt biªn c¯ d°n d§p. Tình hình tr· nên nghiêm tr÷ng, ðßa ðªn cuµc häi chiªn thñc sñ vào lúc m߶i gi¶ hai mß½i låm phút sáng hôm ðó. T¤t cä chúng tôi xách súng chÕy ra bãi bi¬n trong lúc ðÕn häi pháo vang r«n. Trß¾c m£t chúng tôi, nhi«u chiªn hÕm ðang rñc lên nhæng lóe lØa hñc sáng t× nhæng h÷ng tr÷ng pháo ðang nhä ðÕn làm khu¤y ðµng cä vùng bi¬n êm l£ng. B·i quá xa, khói súng mù m¸t, không phân bi®t ðßþc chiªn hÕm nào cüa ta, chiªn hÕm nào cüa ð¸ch ... Cuµc häi chiªn kéo dài ch×ng ba mß½i phút, có tàu chìm, có chiªc cháy, chiªc nghiêng, cüa cä ðôi bên d¥n d¥n khu¤t xa t¥m m¡t chúng tôi.

Nhìn v« vùng bi¬n xa mù mà lòng nghe n£ng trîu, tôi không hi¬u s¯ ph§n cüa các chiªn hÕm và thüy thü ðoàn ra sao. Riêng bän thân thì không mµt h¯i tiªc ân h§n nào. Dù có ta thán cûng b¢ng th×a trß¾c nhæng b¤t ng¶ ðß½ng nhiên cüa chiªn tranh. Ь tñ an üi chúng tôi ng°i bàn bÕc v« tr§n häi chiªn và hy v÷ng HQ11 s¨ ðªn tiªp vi®n.

Ðêm ðó, tôi suy nghî th§t nhi«u, nhìn nhæng khuôn m£t ðåm chiêu, bu°n bã cüa ð°ng ðµi, tôi nghe nhæng nao nao bÑt rÑt ... Dù thª nào chång næa, con ng߶i cûng có nhæng yªu ðu¯i cüa bän thân, tôi liên tß·ng ðªn sñ hy sinh nhßng nhæng bâng khuâng lo ngÕi vçn nhen nhúm bùng lên trong gi¶ phút l£ng l¨ ghê rþn cüa sñ ch¶ ðþi giæa bóng t¯i dày ð£c cüa vùng bi¬n ðen ... Tôi m®t möi v¾i ni«m suy tß chín mùi ð¬ r°i thiªp d¥n trong gi¤c ngü ßu phi«n ...

Sáng s¾m ngày 20 tháng 01 nåm 1974, xu¤t hi®n m߶i b¯n chiªn hÕm Häi quân Trung Cµng, trñc chï ðäo Cam Tuy«n, Hoàng Sa (do lñc lßþng ð¸a phß½ng quân và nhân viên dân chính ðài khí tßþng trú ðóng). Vi®c gì ðªn ¡t phäi ðªn, sau nhi«u loÕt häi pháo,lñc lßþng hùng h§u cüa Trung Cµng ð± bµ tràn ng§p b¯n b« ðäo. Cu¯i cùng, nhóm tØ thü chúng tôi ðành cúi ð¥u ch¤p nh§n nhæng b¤t hÕnh ðã an bài.

Thª là hªt, tôi không ng¶ l¥n ð¥u và cûng là l¥n cu¯i cùng ð£t chân trên mänh ð¤t nhö bé tít mù cüa dân tµc. Tôi tuy®t v÷ng ngß¾c nhìn v« vùng bi¬n xa mù và xót xa trß¾c nhæng ðôi m¡t u bu°n ðang l£ng l¨ cúi xu¯ng cüa ð°ng ðµi. Vâng, hãy cúi xu¯ng, hãy cúi xu¯ng th§t g¥n ð¬ nhìn l¥n cu¯i cùng cái thân ph§n cüa mµt qu¯c gia nhßþc ti¬u, s¨ còn ðiêu linh biªt ðªn bao gi¶?

Nhæng khuôn m£t dæ d¢n, v¾i súng trên tay, chîa v« chúng tôi. Th¶i gian vô v÷ng này kéo dài ðªn ðúng cái n¡ng gay g¡t cüa bu±i quá ng÷, thì b÷n chúng ð±i thái ðµ, h÷ vui vë m¶i chúng tôi hút thu¯c, u¯ng nß¾c ... Tôi nghe h÷ qua sñ thông d¸ch m½ h° cüa CK Chi và PT Hßng (là hai ng߶i Vi®t g¯c Hoa), h÷ thuyªt trình v« "Chính sách khoan h°ng tù binh", t¤t cä chúng tôi thinh l£ng, d߶ng nhß trong thâm tâm ai cûng tñ v¨ ra mµt b¯i cänh t¯i ðen h½n là nghe mµt ði«u gì ... Sau ðó, h÷ dçn chúng tôi ra bãi bi¬n và trói lÕi. Sáng hôm sau, ðßa lên tàu ch· v« ðäo Häi Nam. Khoäng m߶i hai gi¶ trßa tàu c£p bªn, ðßþc chuy¬n sang mµt chiªn hÕm l¾n h½n, n½i ðây chúng tôi b¡t g£p thêm ba mß½i b¯n ng߶i næa b¸ b¡t lên ðäo Hoàng Sa. Chúng tôi nhìn nhau thông cäm, và sau hai ðêm mµt ngày, tàu c§p cäng Quäng Châu. Chúng tôi ðßþc tiªp nh§n b¢ng hàng ngàn con m¡t cüa dân quân th¸ hiªu ðÑng ð¥y häi cäng. Tôi ðoán th¥m, không l¨ h÷ tØ hình chúng tôi tÕi ðây ð¬ trä thù cho ð°ng chí cüa h÷ ðã bö mình trong tr§n häi chiªn v×a qua. Nhßng v×a lúc ðó, có ba chiªc Molotova chÕy t¾i và theo sñ hß¾ng dçn cüa tên cán bµ thông d¸ch, chúng tôi ðßþc ðßa qua thành ph¯ Quäng Châu ð¬ ðªn trÕi thu døng tù binh. Lên xe, tôi chiªm v¸ trí thích hþp nh¤t ð¬ quan sát hai bên ð߶ng. Khí tiªt · ðây th§t là lÕnh, tôi ðã m£c chiªc áo ¤m bên trong, khoác thêm chiªc ba-ð¶-xuy bên ngoài mà vçn còn th¤y lÕnh khüng khiªp. Tôi chþt nh¾ hôm nay là ngày mùng Mµt Tªt, thì ra, ngçu nhiên, mình hß·ng nhæng ngày Tªt tha hß½ng b¤t ð¡c dî v¾i thân ph§n làm tù binh. Tôi ngÕc nhiên khi th¤y ph¯ xá hai bên ð߶ng không có màu s¡c nào cüa Xuân và Tªt, tôi kh¨ höi tên cán bµ thông d¸ch:

"Thßa ông, hôm nay là Tªt, sao v¡ng vë và s½ sài thª này hä ông?".

Tên cán bµ trä l¶i: "TÕi Trung Cµng vî ðÕi cüa chúng tôi, dß¾i sñ lãnh ðÕo sáng su¯t cüa Mao Chü T¸ch, Tªt bây gi¶ ðã ð±i khác r°i chÑ không còn lÕc h§u nhß th¶i ti«n cách mÕng næa."

Tôi nghe ðªn tiªng "lÕc h§u" thì kín ðáo nhìn sang hai bên. ×, lÕc h§u, nªu cái lý lu§n hoa mÛ cüa "ðêm ba mß½i vác cu¯c ra ð°ng, sáng mùng mµt tr°ng cây m×ng tu±i ðäng", thì nhæng y phøc lòe lo©t, s£c sÞ, nhæng cuµc du xuân ngày nào chï còn là trong m½. Tôi ng§m ngùi thß½ng cäm cho nhæng con ng߶i b¸ r½i vào cái thª chï biªt ð¥u t¡t m£t t¯i, tång gia sÑc lao ðµng ð¬ phøc vø cho mµt lý tß·ng m½ h°. Tôi höi ng߶i thông d¸ch: "Tªt mà ng߶i ta vçn ði làm sao ông?" Anh cán bµ ðang ßu tß, có vë l߶i trä l¶i, nhßng cûng c¯ g¡ng: "Ðó là nhæng anh hùng lao ðµng, biªt ph¤n ð¤u gian kh± cho ðÕi thª gi¾i cách mÕng vô sän, các anh chï biªt hß·ng thø nên không th¤y cái cao cä trong chính sách cüa ðäng, cüa nhà nß¾c chúng tôi, t× thñc ti­n ðªn nh§n ð¸nh là thª, tÑc là nhæng anh hùng công nông cüa Trung Qu¯c, trß¾c kia cûng ích kÖ nhö h©p nhß các anh, nghîa là ð£t quy«n lþi cá nhân trên cái s¯ng t§p ðoàn thß½ng yêu. Nhßng nh¶ lao ðµng, h÷ ðã ý thÑc ðßþc công trình vî ðÕi cao cä cüa Ðäng và nhà nß¾c Trung Hoa".

Tôi lÕnh mình ý nh¸ liªc sang ng߶i bÕn th¥m nói: "G¾m! Tên này ý hÆn cûng vài mß½i tu±i ðäng chÑ chÆng v×a v¾i nhæng mÛ t× giä d¯i mà có khä nång l¤p khóe m¡t dò xét cüa con ng߶i, ðâu phäi là thÑ th߶ng". Tôi bu°n c߶i b·i cái phô trß½ng cüa anh cán bµ. Anh ta nói mà trong ánh m¡t d߶ng nhß ¦n hi®n mµt n²i lòng khó tä ðßþc ti«m ¦n nhß trong cái thª nén cüa chiªc lò so b¤t lñc.Có l¨ anh ta m½ tß·ng ðªn nhæng thú vui cüa th¶i th½ ¤u. Ð¥u nåm vçn là nhæng ngày thiêng liêng nh¤t cüa ng߶i thu¥n tuý Á Ðông. Con ng߶i vçn là con ng߶i, chÑ không phäi là h® th¯ng máy móc ð¬ có th¬ d­ dàng giªt chªt cái t§p tøc truy«n th¯ng cüa dân tµc có t× muôn ð¶i xa xßa ðßþc.

Ðoàn xe vçn tiªp tøc lån bánh, hai bên ð߶ng không mµt mänh ð¤t hoang, dù là khô c¢n söi ðá, ð«u ðßþc cày x¾i tr°ng tr÷t. Tôi rùng mình nghî ðªn ph¥n ð¤t màu mÞ cüa quê hß½ng mi«n Nam Vi®t Nam, là vña thóc cüa Ðông Dß½ng, nên hÆn nhiên là miªng m°i quá th½m ngon ð¯i v¾i Trung Hoa løc ð¸a vî ðÕi ð¥y nhân kh¦u mà nÕn nhân mãn là m¯i ðe d÷a tr¥m tr÷ng.

Mãi miên man suy nghî, xe chÕy vào trung tâm thành ph¯ mà tôi không hay. Khu nµi thành cûng v§y, có nghîa là nhæng hình thÑc ph¤n ð¤u gian kh± ðã ð°ng lõa v¾i sñ áp bÑc, ð¬ cho ng߶i dân l¥m than kh± ðau cüa Trung Hoa ngày nay, phäi câm l£ng khÑng ch¸u t¤t cä nhæng tàn phá do chính sách ðäng tr¸ nhi­u nhß½ng tác quái ... Tôi nhìn ðoàn ng߶i trên ph¯, h÷ ði t× toán trên ð߶ng, v¾i y phøc giän ð¸, ð°ng nh¤t ðßþc khoác lên nhæng t¤m thân còm cõi v¯n có cüa ng߶i Quäng Ðông. H÷ tr¥m l£ng quá, ðúng nhß ng߶i ta bäo "ng߶i Cµng sän th¥m l£ng nhß chiªc bóng", thïnh thoäng có vài thiªu niên ð¯t lên vài cây pháo, và ðó chính là d¤u hi®u duy nh¤t ðón Tªt qua ðôi m¡t trung thñc cüa tôi. Tôi viªt nhæng sñ th§t này, cûng nhß có l¥n tôi ðã viªt bài "Mùa Xuân cüa Quäng Châu", khi còn b¸ giam · bên Trung Qu¯c, nµi dung cûng nhß thª này. Và ðßþc các "ð°ng chí" bên ðó nói r¢ng: "Anh có nh§n xét thiªu tinh tª và tß tß·ng xuyên tÕc, nên cäm nghî cüa anh v« mùa Xuân Quäng Châu còn ð¥y tính ch¤t châm biªm, thiªu sñ giáo hu¤n chính tr¸ ... "Vâng, tôi không thích chính tr¸, tôi chï thích nhæng ngu°n s¯ng thñc, nhæng ngôn t× tôi nói phäi phát xu¤t t× ðáy lòng, chÑ không phäi t× nhæng chiêu bài chính tr¸.

Ðoàn xe vçn t× t× lån bánh, d߶ng nhß h÷ mu¯n chúng tôi quan sát cái trung tâm cüa mµt thành ph¯ ðßþc g÷i là l¾n vào hàng thÑ nåm cüa Trung Cµng. Tôi mïm c߶i nhìn nhæng khu chung cß cao ng¤t "nªu không · trên ðám mây xanh ¤y, thì h÷ s¨ phäi · ðâu!" V¾i tôi, ð×ng phô di­n cái trò tuyên truy«n trë con này, vì phäi chång ðây chính là "ngu°n g¯c phát sinh ra chính sách xâm lßþc ð¬ tñ t°n".

Nhæng con ð߶ng ph¯ · ðây h©p và dây ði®n r¯i mù nhß mÕng nh®n, phß½ng ti®n giao thông chính yªu là xe buýt ði®n và xe ðÕp, tuy®t ð¯i không có mµt chiªc xe g¡n máy nào. Ng߶i bÕn bên cÕnh höi anh cán bµ thông d¸ch:

"Ông ½i, · bên này không có xe Honda, Yamaha, hay sao?" Anh cán bµ ng¦n ng߶i: "Honda là gì?" Tôi giäi thích: "Ðó là mµt loÕi xe chÕy b¢ng ðµng c½, gi¯ng nhß chiªc xe bình b¸ch ¤y." Anh cán bµ nhún vai: "×, thª thì bên này chúng tôi không thèm cái loÕi xe vô døng ðó, vì nó có tính cách tß bän lãng phí quá, cûng nhß nó không sän xu¤t mà lÕi còn làm hao høt nhiên li®u cüa nhà nß¾c næa..." và cûng ð¬ tö ra mình cûng thông thÕo v« v¤n ð« qu¯c tª, "ð°ng chí" theo thao b¤t tuy®t v« tình hình cång thÆng · Trung Ðông và sñ tranh ch¤p giành quy«n lþi giæa Nga và MÛ ... Tôi không c¥n nghe anh ta nói gì cä, b·i nhæng l¶i bào chæa ð¬ thöa mãn tñ ái cá nhân ð«u vô døng. Tôi cûng không nêu lên cái tính ch¤t quê mùa cüa cuµc ð¯i thoÕi, mà chï c¥n biªt r¢ng anh ta ðã bày tö trung thñc cái h® th¯ng ki¬m thäo nghiêm ng£t cüa ðäng và nhà nß¾c, ð¬ ðªn n²i mµt cán bµ nhß anh ta mà còn không biªt ðßþc cái xe thông døng ¤y, thì hu¯ng h° chi ng߶i dân chân l¤m tay bùn, sinh ra trong lao ðµng và chªt trong lao ðµng s¨ còn nh§n thÑc ðßþc gì ánh sáng vån minh cüa nhân loÕi, ð¯i v¾i h÷ chï ðßþc dÕy d² r¢ng: "Chï có Mao-TrÕch-Ðông là hoàn mÛ ..."

Ðoàn xe ra khöi thành ph¯, tôi th¤y mµt quân tr߶ng ló dÕng qua khung cØa kính và ðoàn xe t× t× r¨ vào, hai cánh c±ng m· rµng, nhæng tân binh ðÑng ð¥y hai bên chiªu c¯ nhìn chúng tôi t§n tình.

"Không, b·i chúng tôi xu¯ng ðäo nên ån b§n lôi thôi thª này, chÑ không phäi quân ðµi chúng tôi có cái ån b§n nhß cái bàn tán xì xào cüa các ng߶i ðâu, còn các anh em иa-phß½ng-quân, s· dî tóc h÷ quá dài là vì ba tháng li«n · ðäo không có thþ h¾t tóc, chÑ quân ðµi chúng tôi không ð°ng hóa v¾i Hippy ðâu." Tôi bñc bµi nghî thª khi th¤y ánh m¡t di­u cþt cüa ðám tân binh. Chúng tôi xu¯ng xe và t§p h÷p trß¾c cái sân rµng l¾n, n½i ðây có h½n hai mß½i cán bµ ðÑng ðþi sÇn, h÷ m£c quân phøc g°m có häi quân và bµ binh, tôi ðoán có l¨ ðây là nhóm khai thác tù binh. Chúng tôi ðßþc chia làm b¯n t±, t± mµt và t± ba là иa-phß½ng-quân, t± b¯n là sî quan, và t± hai là häi quân. Sau ðó, h÷ hß¾ng dçn chúng tôi ðªn mµt dãy nhà dành sÇn, chï ð¸nh nhæng khu vñc cüa t± và phát nhæng v§t døng c¥n thiªt. Sau m¤y thü tøc tÕp nhÕp này, chúng tôi ðßþc dçn ðªn mµt phòng h÷p, và tÕi n½i ðây mµt ð« tài ðßþc giáo hu¤n c¤p th¶i: "Chü quy«n lãnh th± cüa Trung C÷ng trên hai qu¥n ðäo Tr߶ng Sa và Hoàng Sa", nµi dung nói v« nhæng di tích l¸ch sØ cüa ng߶i Trung Qu¯c ð¬ lÕi ðäo, và h÷ nói nhi«u v« nhæng vua chúa ðã ðem quân chiªm ðäo ... cu¯i cùng, h÷ xác nh§n chü quy«n b¢ng l§p lu§n: "Trung Qu¯c mu¯n thì làm chÑ không c¥n änh hß·ng gì cüa qu¯c tª, qu¯c tª chï là con s¯ không nªu ði ngßþc lÕi quy«n lþi cüa ðäng và nhà nß¾c Trung Hoa".

Trß¾c khi r¶i phòng, h÷ ch§n ð¥u chúng tôi: "Các anh nghe theo l¶i ð߶ng ng÷t cüa ngøy quy«n Sàigòn nên cÑ tß·ng Hoàng Sa là quê hß½ng mình, ði«u ðó th§t là l¥m lçn, l¥m lçn v« sñ thñc ðã ðành mà còn hy sinh mµt cách vô lý næa!"

V« ðªn t± mình, chúng tôi phäi tø t§p lÕi ð¬ "t÷a ðàm" dß¾i sñ hß¾ng dçn cüa ba cán bµ trách nhi®m t±, trong khi t÷a ðàm các t± viên có quy«n phát bi¬u, tuy nhiên cán bµ luôn nh¡c nh· "phäi phát bi¬u nhæng gì khách quan, ðÑng ð¡n, chÑ không phü nh§n sñ thñc b¢ng thái ðµ ngoan c¯, vì ðây là lúc chïnh ð¯n lÕi sai l¥m chÑ không phäi là cuµc tranh lu§n chßa có møc ðích rõ r®t ..." Trong cuµc "t÷a ðàm" ð¥u tiên này, chúng tôi không ai phát bi¬u gì hªt, mµt cán bµ có vë tâm lý, kéo hai ng߶i bÕn ðÑng d§y và nói: "Vì hôm nay các anh tinh th¥n còn cång thÆng và m®t möi, nên chúng ta tÕm ng×ng · ðây." Trong nhóm không ai có ý kiªn gì cä, chúng tôi mu¯n yên thân h½n là phäi nói mµt ði«u gì.

Khoäng m߶i hai gi¶ trßa, chúng tôi t§p hþp ði ån c½m, bæa c½m tÕm th¶i khá ð¥y ðü cho bu±i s½ giao cüa chính sách tuyên truy«n - "Hôm nay, ngày ð¥u nåm cüa ng߶i Á Ðông chúng ta, Ðäng và nhà nß¾c chúng tôi l¤y bæa c½m này là kªt tinh cüa lao ðµng ð¬ ðón m¶i cûng nhß khuyªn khích các ð°ng chí, cÑ tñ nhiên hß·ng xuân và s¨ dành ðßþc th¡ng lþi cho ðÕi thª gi¾i cách mÕng vô sän."

Tôi mïm c߶i, quä nhiên do kªt tinh cüa lao ðµng, nhßng ðäng và nhà nß¾c ðâu có lao ðµng! Chï nhæng công nông là nhæng anh hùng biªt lao ðµng! Lòng bäo lòng, thôi cÑ hß·ng thø ði, nªu ðã t¯t ð©p thì b¯ m©, h÷ hàng ta ðâu di cß vào Nam!

H÷ ðÑng chung quanh bàn ån chúng tôi, ân c¥n chuy®n trò, höi han: "Sao, c½m Trung Qu¯c ngon không?" ... Tôi c߶i th¥m trong bøng "Nªu cÑ thª này cho vài nåm thì hay biªt m¤y! Chï sþ bæa mµt bæa hai r°i ð±i món". Mµt cán bµ có vë r¤t trí thÑc và cao ngÕo, mµt tay ch¯ng nÕnh, mµt tay vân vê ðiªu thu¯c, c߶i nØa mi®ng, hóm hïnh nhìn chúng tôi - "Cao ngÕo trong sñ ðß½ng nhiên cüa kë chiªn th¡ng, thì cái th¤t thª phäi ðªn cho ð¯i thü, làm quân tØ sao cho là nhøc!" Tôi th¥m nghî nhß v§y.

Sau mµt bæa ån cho bö ghét, có giöi thì cÑ nuôi nhß thª này mãi ði, còn không ðü khä nång thì cÑ thñc tình cung khai tám tråm tri®u nhân kh¦u ra thì có ai bäo sao ðâu!

Trß¾c khi v« t±, mµt cán bµ t§p h÷p chúng tôi lÕi và nói: "Sau khi quan sát và nhìn chung vào v¤n ð« ån u¯ng cüa anh em hôm nay, tôi th¤y anh em có nhi«u l²i làm c¥n phäi tñ sØa chæa, ðó là sñ phung phí cüa anh em. Anh em không biªt cái tiêu chu¦n ch¯ng lãng phí cüa ðäng và nhà nß¾c, hãy nhìn xem trên m£t bàn cüa tám ng߶i ån ð¥y nhæng hÕt c½m vung vãi thª kia, nªu tám tråm tri®u ng߶i Trung Qu¯c mà ån u¯ng nhß các anh thì h½n tám tråm tri®u hÕt c½m r½i ¤y s¨ nuôi ðßþc bao nhiêu ng߶i ðó!" Tôi ¾n xß½ng s¯ng, quä th§t, nhæng th¢ng ðói nó có lý lu§n hay, cä ð¶i chúng chï nhìn vào n°i c½m, rá gÕo huy«n nào mà chÆng tinh thª!

Chúng tôi v« t± nghï ng½i, hai gi¶ chi«u, mµt sî quan quän gia ðªn ðánh thÑc chúng tôi và cho biªt s¨ phäi "t÷a ðàm" tiªp ð« tài h°i sáng. Chúng tôi thinh l£ng r¤t lâu, mµt cán bµ lên tiªng "Anh em cÑ tñ nhiên phát bi¬u ý kiªn, vì ðây là cuµc tranh lu§n, không sao cä." Mµt anh bÕn cüa chúng tôi røt rè höi: "Thßa ð°ng chí, theo ðài BBC Luân Ðôn, Vua Gia Long ðã ðem quân trú ðóng · Hoàng Sa vào nåm 1802 ..." V×a nói t¾i ðây, thì anh cán bµ ðßa tay ngån lÕi "Các anh em th§t là lÕ, tÕi sao ðài mình không nghe, lÕi ði nghe cái ðài xuyên tÕc ðó, bên chúng tôi không bao gi¶ nghe ðài nào khác ngoài ðài B¡c Kinh, nên không bao gi¶ l¥m lçn nhß thª. Còn cái v¤n ð« ð°ng chí Gia Long nào ðó cho có quân lính Vi®t Nam ra trú ðóng ðäo vào nåm 1802 thì th§t không th¬ tin ðßþc, vì sØ sách Trung Qu¯c không h« ghi chép ði«u ðó. B·i v§y, ðây là l¥n ð¥u tiên, cûng là l¥n cu¯i cùng, anh em ð×ng nh¡c nh· ðªn Vua Gia Long næa."

Anh ta nhìn sang phía khác: "Anh em bên này có ý kiªn nào không?", r°i quay ra mïm c߶i ð¡c ý v¾i hai cán bµ ng°i ð¢ng sau, d߶ng nhß anh ta thöa mãn v¾i câu trä l¶i v×a r°i l¡m. Tôi th¤y hai tên kia cûng nghiêm m£t g§t gù, áng ch×ng nhß ðã b¢ng lòng. Chúng tôi l£ng thinh và h¥u nhß trong m¤y ngày ð¥u chúng tôi không h« mu¯n nói gì cä. M¤y anh cán bµ có vë s¯t ruµt b·i sñ l£ng thinh cüa chúng tôi nên h½i cau có:

"Sao các anh em không nói gì cä? Ðây là t÷a ðàm chÑ không phäi là m½ mµng vi¬n vông, nªu cÑ nhß tình trÕng này thì các anh em làm sao thông su¯t ðßþc ð߶ng l¯i lãnh ðÕo sáng su¯t cüa Mao Chü T¸ch và nh§n thÑc thª nào là ðúng ð¡n, thª nào là sai l¥m."

Chúng tôi cäm th¤y tình trÕng tr· nên nhµt nhÕt nên l£ng l¨ nhìn nhau ... cùng c߶i, ðªn mµt lúc nào ðó, con ng߶i phäi tr· v« v¾i bän tính c¯ hæu cüa mình, cho dù có phäi trên búa dß¾i ðe. Tôi ít khi ch¸u khu¤t phøc trong v¤n ð« tranh lu§n ...

Tôi h¡ng gi÷ng höi: "Thßa các ông, sau bän hi®p ð¸nh San Francisco nåm 1951, 49 qu¯c gia ð«u xác nh§n chü quy«n Hoàng Sa cüa Vi®t Nam Cµng Hòa, mà Trung Qu¯c cûng không phü nh§n bän hi®p ð¸nh trên. Ъn nay phäi chång Trung Qu¯c phát hi®n ðßþc · dß¾i lòng ðäo có mµt tài nguyên thiên nhiên nào nên ngày nay Trung Qu¯c ..." Còn ðang nói d·, thì tên cán bµ qu¡c m¡t nhìn tôi. "Ai bäo v¾i anh nhß thª, nªu còn giæ mãi cái nh§n thÑc này thì ..." Mµt tên có vë khôn ngoan tr¥m tînh h½n kh¨ kéo tên kia ng°i xu¯ng và nói: "Các anh b¸ nhi­m tß tß·ng Ъ-Qu¯c MÛ, cûng nhß ngøy quy«n Sàigòn quá nhi«u, nên nhæng ý tß·ng sai l¥m r¤t nhi«u, nhßng chúng tôi tÕm th¶i coi ðó nhß là lÞ l¥m ð¥u tiên và bây gi¶ các anh phäi chú ý ð×ng phát ngôn nhæng gì xâm phÕm ðªn quy«n lþi cüa ðäng và nhà nß¾c chúng tôi.

Tôi nghe trong mình nhæng mÕch máu tß·ng ch×ng nhß d×ng lÕi, vì ðây cûng là l¥n tr¡c nghi®m cái phän Ñng cüa chúng. Tôi biªt chúng phäi chinh phøc chúng tôi b¢ng vu¯t ve h½n là bÕo tàn, có l¨ l®nh · trên chï th¸ nhß thª ...

R°i hai tu¥n trôi qua trong chán ch߶ng cüa nhæng ð« tài và t÷a ðàm liên tøc không lúc nào ng½i. Tôi không hi¬u tÕi sao chúng tôi lÕi phäi siêng h÷c g¤p gáp quá sÑc, sáng h÷c t§p t¾i 10 gi¶, r°i t÷a ðàm ðªn 12 gi¶, ån c½m trßa xong ngü ðßþc mµt chút lÕi tiªp tøc t÷a ðàm ðªn gi¶ ån c½m chi«u, xong gi¶ c½m chi«u b¡t ð¥u coi sách báo và tß tß·ng Mao TrÕch Ðông ... T¯i ðªn ði coi xi-nê xong t÷a ðàm ðªn 11 gi¶ m¾i ðßþc ði ngü ... Ngày nào cûng thª, · ðây ð¶i s¯ng chung không có ngày chü nh§t, mµt ngày lao ðµng nhß m÷i ngày là lao ðµng ð¬ sáng tÕo thª gi¾i ... V« v¤n ð« xi-ne, chúng tôi sþ còn h½n là c½m nªp nát, cÑ nhæng phim v¾i nµi dung ð¤u tranh giai c¤p, tång gia sän xu¤t, các th¶i sñ v« m¯i bang giao cüa tranh giai c¤p, tång gia sän xu¤t, các th¶i tñ v« m¯i bang giao cüa Trung Qu¯c ho£c nhæng phim chiªn tranh ch¯ng Nh§t, nhæng tr§n ðánh du kích cüa thu· ti«n cách mÕng v¾i ngøy quy«n Tß·ng-Gi¾i-ThÕch ...

Có mµt l¥n, tôi bÕo dÕn höi: "Thßa ð°ng chí, coi nhæng phim nhß thª này mãi ð°ng chí có chán không?" Mµt cán bµ c߶i tr×: "Không, tuy hình thÑc và nµi dung chúng gi¯ng nhau, nhßng nó nâng cao tß tß·ng b¢ng cách mình luôn luôn nh¾ mãi cái tàn ác cüa nhæng gì ði sai lÕc ð߶ng l¯i cüa cách mÕng xã hµi chü nghîa, nhß các anh th¤y trong phim BÕch-Mao-Næ hôm qua ðó, v¾i phim Næ-H°ng-Quân hôm nay, anh th¤y không, nhæng chuy®n k¬ lên nhæng tàn bÕo, dã man cüa t§p ðoàn phän ðµng ðª qu¯c MÛ và các b÷n tay sai có bao gi¶ hªt ðâu ... b·i thª, càng coi càng th¤y thích thú, càng th¤y cái nhân ðÕo cüa v¥ng h°ng cách mÕng .. " Tôi mïm c߶i: "nhßng thßa ð°ng chí, ðã g÷i là ngh® thu§t thì phäi trä cho nó v« ðúng v¾i các thu¥n tuý cüa nó chÑ." Tên cán bµ höi: "Anh tin có ngh® thu§t, vì ngh® thu§t?" Tôi g§t ð¥u: "Ðß½ng nhiên là thª! Tên cán bµ c߶i khäy: "Không, anh l¥m lçn r°i, không bao gi¶ thª, không bao gi¶ có cái ngh® thu§t siêu giai c¤p, mà ngh® thu§t chính là công cø chính yªu ð¬ phøc vø cho ð°ng chí ph¥n nào cái sñ thñc cüa sñ lÕm døng ngh® thu§t, chÑ ngh® thu§t vçn là thu¥n túy ngh® thu§t, nó vçn là thª gi¾i tách bi®t riêng r¨ b·i nó khách quan và trung thñc ..."

Tên cán bµ c߶i khan trong c± không trä l¶i, tôi bu°n c߶i cái ngh® thu§t qua cái tr§n ðánh mìn và ðánh sàn ðÕo v¾i tøi Nh§t cûng nhß quân ðµi cüa Trung Hoa Qu¯c Gia, cÑ ch² nào có mìn thì bäy tám tên Nh§t ho£c lính Trung Hoa Qu¯c Gia li«n bß¾c vô và chï c¥n vài trái mìn là cä mµt ðÕi ðµi Nh§t ho£c Trung Hoa Qu¯c Gia chªt nhß rÕ ...

Nói chung là nhæng phim tuyên truy«n quá l¯ ðã ðành mà còn ð°ng hóa ng߶i ng°i coi thành mµt sñ ngu ðµn không tß·ng ... tôi không hi¬u nhæng cán bµ h÷ có thñc sñ thöa mãn v¾i nhæng phim nhß thª hay không ho£c muôn ð¶i sñ giä tÕo này khoác lên ð¥u môi mép mö ð¬ mê muµi cái dân trí 800 tri®u ng߶i mà chï có 19 vÕn sinh viên. Tôi hi¬u cái thâm ý cüa h÷ qua cu¯n phim "Thi ðua phong trào h÷c t§p Công Xã ÐÕi TrÕi", Công xã ðÕi trÕi là mµt công xã phäi nói là b¤t hÕnh ðßþc thiªt l§p trên v¸ trí thiên nhiên ð¥y ð°i núi söi ðá khô c¢n. Nhßng có mµt tên bí thß Ðäng ðã hô hào toàn th¬ nhân dân trong xã hãy ph¤n ð¤u gian kh± ð¬ kh¡c phøc thiên nhiên b¢ng cách l¤y sÑc mÕnh cüa nhæng gì còn lÕi n½i con ng߶i, ðøc b¢ng phÆng trái núi, r°i gánh ð¤t ð± lên ðó tr°ng lúa, sau bao gian truân khó nh÷c, cu¯i cùng h÷ thành công. Và mµt ði«u lÕ lùng h½n næa là nåm ðó ÐÕi TrÕi lÕi ðßþc mùa h½n t¤t cä m÷i công xã khác, tôi vô cùng xúc ðµng khi th¤y ánh m¡t b×ng vui cüa toàn th¬ nhân dân trong xã nhäy múa vui m×ng bên khúc ca ðßþc mùa ... Nhßng xúc ðµng vui lây v¾i sñ khó nh÷c cüa h÷ chþt se lÕi khi th¥y t×ng xe Molotova ch¤t ð¥y nhæng bó lúa vàng ánh nhß gi÷t m° hôi phän chiªu cái thiªp vàng cüa khung änh Mao TrÕch Ðông treo trên bÑc t߶ng ... Vâng, mu¯n s¯ng trong sÑc lao ðµng cüa ng߶i ð¬ mà hß·ng thø thì ði«u ki®n tiên quyªt là phäi giªt ði cái tri thÑc mà nhæng ngày tháng lam lû trong lao ðµng ðã khiªn con ng߶i nhß quên ði cái quy«n lþi bän thân ...

Hôm nay, chúng tôi ðßþc ðßa ði tham quan xß·ng chª tÕo xe ðÕp, nhà máy c½ khí hÕng n£ng cûng nhß ti®n nghi ån · cüa t¤t cä công nhân. Trß¾c tiên là nhà máy c½ khí, chúng tôi ðßþc quan sát nhæng h® th¯ng máy móc tß½ng ð¯i khá vî ðÕi, nhßng tiªc r¢ng tôi chÆng thu th§p ðßþc gì ngoài nhæng tß tß·ng Mác Lê-Nin, Staline, Mao-TrÕch-Ðông dán ð¥y trên t߶ng cûng nhß m²i l¥n nghe mµt nhân viên hß¾ng dçn cüa nhà máy nói: "Ðây là kªt quä cüa ð߶ng l¯i lãnh ðÕo sáng su¯t cüa ..." là tôi ðã chán ðªn bu°n ngü. Vâng, tôi không phäi là hÕng ng߶i sinh ra ð¬ ca tøng mµt con ng߶i, không có ai là thánh s¯ng ð¯i v¾i tôi hªt, tôi c߶i ru°i khi nghî ðªn chiªn tranh giai c¤p cüa h÷. V§y giai c¤p là gì khi há mi®ng ra là Mao TrÕch Ðông, n¢m ngü cûng m½ th¤y Mao Chü T¸ch ...

Bây gi¶ thì ði thåm khu b®nh vi®n cüa nhà máy, tß½ng ð¯i ti®n nghi và rµng rãi, nh¤t là sñ rµng rãi chúng tôi phäi công nh§n. Có h½n 50 gi߶ng b®nh nhân, mà chï tiªc r¡ng công nhân cüa hãng này ít ng߶i b®nh quá, tôi chï th¤y có vài ba ng߶i dßÞng b®nh, m£c dù có h½n 5,000 công nhân làm vi®c cho xß·ng. Nhßng tôi không ngÕc nhiên khi nhìn th¤y cái ngôi sao ðö trên nón cüa mµt bác sî ðang ch¦n b®nh cho mµt ông cø già g¥n ðó ... Chúng tôi ði thåm các khu chung cß cüa xß·ng, vào t×ng nhà mµt tôi th¤y các cán bµ luôn luôn có cái thâm ý b¡t chúng tôi chú ý ðªn cái máy thâu thanh (ð£c bi®t có ðài B¡c Kinh), cái xe ðÕp (loÕi khung ðàn ông và theo tôi hi¬u ðó là hình thÑc c½ gi¾i hóa lao ðµng h½n là ð¬ ði ch½i), và cu¯i cùng là cái máy khâu ... ðÕi khái nhà nào cûng ðßþc trang b¸ nhß thª (cái v¤n ð« tài sän này có phäi cüa gia chü hay không thì chï có Tr¶i biªt).

Cu¯i cùng, ði thåm v߶n trë, trong cuµc thåm viªng này, có mµt hoÕt cänh hai toán ch½i trò b¡n nhau, mµt ðám b¸ thua, ðám kia b¡t ð¥u hàng. Nhßng ðám kia nói: "Mao Chü T¸ch dÕy ta không hàng ..." Tôi nhøc quá, cúi ð¥u l£ng thinh. "Vâng, chï nhæng ðÑa trë nó m¾i m½ mµng siêu vi®t nhß v§y thôi, còn con ng߶i nªu có ð¥y ðü tri giác ai mà không có nhæng yªu ðu¯i cüa bän thân cûng nhß cam ch¸u nhæng b¤t hÕnh phäi ðªn." Chúng tôi ch¤m dÑt cuµc tham quan tÕi ðây ð¬ sang xß·ng chª tÕo xe ðÕp, ban ð¥u chúng tôi nghe ð°ng chí Giám ð¯c thuyªt trình v« quá trình phát tri¬n cüa hãng sau 3 l¥n kª hoÕch kinh tª ngû niên. Theo ông ta cho biªt thì hãng b¡t ð¥u t× nåm nay s¨ sän xu¤t 2,000 chiªc xe m²i ngày ... cûng nhß ông ta nói nhi«u ðªn nhæng l¶i khen cüa Mao TrÕch Ðông trong nhæng l¥n viªng thåm xß·ng ...

Cuµc thuyªt trình ðßþc ch¤m dÑt sau mµt loÕt v² tay tïnh ngü cüa chúng tôi, sau ðó b¡t ð¥u tham quan, tôi phäi thú nh§n nhæng chiªc xe ðÕp cüa h÷ r¤t ð©p và ti®n lþi, có th¬ co rút cao th¤p hay ng¡n dài ... Nhßng có ði«u tôi th¡c m¡c là tÕi sao h÷ làm ðßþc nhß v§y mà lÕi chÆng hß·ng thø. Tôi xin th« là cä trong cái trung tâm cüa mµt thành ph¯, xét v« lßþng còn l¾n h½n cä Saigon mà không h« th¤y có mµt chiªc xe ðÕp nào ð©p nhß thª ð¬ ði h÷c ho£c ð¬ ði ch½i. Duy chï có loÕi xe ðÕp th°, tÑc ð¬ ch· ð° ... R°i cuµc tham quan này ch¤m dÑt sau mµt bæa ån tß½ng ð¯i th¸nh soÕn cüa xß·ng ßu ái ðãi ngµ tù binh ...

Trên ð߶ng v« cûng nhß bu±i t¯i hôm ðó nhÑc ð¥u vì nhæng cäm tß·ng cüa cuµc tham quan, chúng tôi có nói hay thì cûng phäi di­n giäi cái hay · ch² nào, còn nói d· thì th§t kh¯n nÕn b·i ta không có nhi«u l² tai mà nghe cho k¸p 6-6 cái mi®ng ...

Hôm nay ð« tài m¾i "Phong trào phê phán Kh±ng TØ và Lâm Bßu". Tôi không ng¶ h÷ lÕi nhøc mÕ mµt con ng߶i mà ðã ðßa cái kiªn thÑc cüa mình ð¬ tác tÕo cho mµt Trung Hoa v¾i mµt l¥n vàng son trong l¸ch sØ vån minh loài ng߶i, tôi cÑ tß·ng h÷ cûng phäi tôn tr÷ng ph¥n nào cái minh thuyªt vî ðÕi ¤y chÑ. Ðúng là tiªn hóa, tiªn ðªn ðµ cñc ðoan cüa con ng߶i.

Mµt cán bµ bäo: "Th¢ng Kh±ng lão nh¸ có làm cho mµt Trung Hoa ð¥y nhæng li®t c߶ng xâu xé, ð¥y nhæng bóc lµt nhß T× Hy Thái H§u ..." Tôi chþt nghî, thª thì quá sÑc sai l¥m, sñ suy vong cüa mµt qu¯c gia cûng nhß cái biªn hóa thång tr¥m cüa hoàn vû chÑ ðâu do cái n«n täng tß tß·ng cüa nß¾c ðó làm søp ð± ... TÕi sao Nh§t Bän h÷ cûng l¤y Nho h÷c làm n«n täng sao không søp ð± mà lÕi tr· thành mµt c߶ng qu¯c n¡m ð¥u v« kinh tª nhß ngày nay. Không, Lâm Bßu và Lßu Thiªu KÏ cûng nhß l¤y cái kinh nghi®m cüa Ðäng cµng sän Nga Sô, sau m¤y chøc nåm tr¶i ðã nh§n thÑc thª nào là thiên ð߶ng cµng sän ð¬ r°i phäi ði ðªn giai ðoÕn "xét lÕi chü nghîa" mà Mao TrÕch Ðông cho là: "Hæu danh là Cµng sän mà thñc ch¤t là Tß Bän".

Tôi nh¾ lÕi cái khuôn m£t ðanh lÕi cüa tên thü lãnh khi nh¡c ðªn câu nói cüa Kroutchev: "Có vû khí hÕt nhân r°i thì chiªn tranh nhân dân chï là ð¯ng th¸t ng߶i: "Câu nói này ðã minh chÑng thª nào là cµng sän Nga Sô và thª nào là cái giá tr¸ cüa Lâm Bßu trong cái m½ h°, ngoan c¯ cüa thiên ð߶ng cµng sän. Tôi tiên ðoán trong nhæng ngày cu¯i cùng cüa sñ già nua, có l¨ r°i Mao TrÕch Ðông s¨ ðßþc cái hân hÕnh cüa hàng bao nhæng Lâm Bßu, Lßu Thiªu KÏ ðÑng lên t× giai c¤p công nhân l§t ð± cái vàng son hi®n hæu ð¬ tái tÕo mµt Trung Hoa v¾i quy«n s¯ng cüa con ng߶i ...

Tôi không bao gi¶ quên ðßþc cái khuôn dáng và cái bän ch¤t chân thñc thu¥n túy Á Ðông cüa mµt ông Sî quan quän gia chåm sóc chúng tôi và mµt binh sî n¤u ån. H÷ ðúng là ng߶i Trung Hoa thñc sñ ðúng nghîa nh¤t. B·i phäi chång cái bän ch¤t cüa con ng߶i vçn là cüa con ng߶i, m£c dù có s¯ng trong giä tÕo cüa môi tr߶ng s¯ng b¸p bþm. Tôi nghî chï b¤y nhiêu ðó thôi cûng nói lên ph¥n nào sñ suy lu§n khách quan cüa mình v« ng߶i dân Trung Hoa, h÷ s¯ng nhß v§y ðã ðành, ðªn khi chªt vçn không ðßþc toàn thây. Xác h÷ phäi ð¯t thành tro và cái m¾ tro tàn cu¯i cùng ðó có tác døng gì trß¾c cái lu§n lý thñc ti­n cüa mµt løc ð¸a vî ðÕi thiªu màu mÞ ...

Tôi rùng mình sþ hãi nhß nh¾ ðªn sñ ghê t·m cüa cu¯n phim mà Cµng sän Trung Hoa Løc иa cho là "Nhæng ngh® thu§t cüa Lao ðµng" khi ðào các m° mä cüa nhæng v¸ vua chúa ðáng g÷i là nhæng b§c minh quân cüa Trung Hoa ð¬ kiªm tìm nhæng di v§t ð¬ lÕi theo c± truy«n mà nói lên cái bàn tay khéo léo cüa lao ðµng cûng nhß gây lòng cåm thù trong ðám qu¥n chúng u mê trß¾c các v¸ ti«n nhân cüa mµt n«n vån minh huy hoàng ðã søp ð±.

Th¶i gian th¤m thoát trôi qua, chúng tôi ðã hít cái b¥u không khí cüa v¥ng h°ng cách mÕng này h½n ba tu¥n l­. Hôm nay tôi th¤y h÷ có nhæng khuôn m£t ðåm chiêu tß lñ, tôi nghî th¥m lÕi mµt biªn c¯ gì chång. Và quä nhiên, chúng tôi ðßþc t§p h÷p c¤p th¶i tÕi phòng ån. Trong phòng ðã ðßþc trang trí tß½m t¤t v¾i hàng bàn ghª có khån träi tr¡ng tinh. Tôi khñng ng߶i lên vì cûng cái khung cänh nhß thª này mà mµt ÐÕi úy MÛ, 5 ng߶i tù binh b¸ thß½ng ðã v« ðþt trß¾c. Tôi còn nh¾ cûng vì có ng߶i MÛ mà bao nhiêu cán bµ qu¡c m¡t, x×ng xµ n¡m tay giá vào m£t tôi khi tôi höi: "Thßa các ông, tÕi sao lÕi thä ng߶i tù binh s¾m nhß v§y? Phäi chång Trung Qu¯c sþ áp lñc cüa Ъ Qu¯c MÛ?" Thú th§t hôm ðó th¤y chúng làm dæ quá tôi phäi xin l²i ð¬ thöa mãn tñ ái cüa chúng, tôi ngoan ngoãn chåm chú l¡ng tai nghe chúng thuyªt v« "Ъ qu¯c và t§p ðoàn phän ðµng là con h± gi¤y".

Còn ðang ßu tß thì mµt cán bµ ðÑng lên hô "Nghiêm". T¤t cä chúng tôi giñt mình ðÑng d§y, v¸ thü lãnh cùng toàn th¬ cán bµ Trung ¿½ng Ðäng trÕi Thu døng Tù binh Quäng Châu ng°i xu¯ng hàng ghª danh dñ. Sau ðó, phái ðoàn báo chí cûng nhß ðài vô tuyªn truy«n hình t¾i quay phim, chøp hình lia l¸a. Và toàn th¬ toán tù còn lÕi cüa chúng tôi ðÑng tim khi nghe xong bän tuyên b¯ cüa bµ ngoÕi giao Trung Cµng nói v¾i nµi dung: "Ðúng 12 gi¶ trßa ngày 17-2-1974, Trung Qu¯c s¨ trao trä toàn bµ 43 bù binh còn lÕi cho œy Hµi H°ng Th§p Tñ Qu¯c Tª tÕi H°ng Kông ..." R°i t¤t cä chúng tôi dñ mµt bu±i phát bi¬u cäm tß·ng tñ do v¾i ð¥y ðü k©o bánh, trái cây trên bàn. Nhæng gi¶ phút cu¯i cùng này, chúng tôi thñc tình c·i m· ... Tôi phäi b¸ ð« cØ lên hß¾ng dçn 43 tù binh ca bài Vi®t Nam Trung Hoa, nµi dung bài ca này nói ðÕi khái Vi®t Nam Trung Hoa n¯i li«n núi sông, li«n s¯ng chung mµt bi¬n ðông m¯i tình hæu ngh¸ sáng nhß rÕng ðông ... Và t× ðáy thÆm tâm h°n, tôi cûng ao ß¾c r¢ng bao gi¶ không còn sñ tranh ch¤p cüa ý thÑc h®, t¤t cä nhæng ng߶i da vàng ðoàn kªt lÕi mµt kh¯i v¾i tình thß½ng yêu ð°ng chüng ð¬ s¯ng mãi v¾i bän ch¤t c¥n cù ðôn h§u cüa ng߶i Á Ðông ...

Mµt cán bµ có l¨ b¸ xúc ðµng v¾i nhæng gì bän nhÕc ðã ðÑng d§y nói: "Thßa các bÕn, thßa các ð°ng chí. Tôi ao ß¾c r¢ng ngày này các bÕn s¨ tr· lÕi thåm chúng tôi v¾i mµt tß cách khác nghîa là khi MTGP mi«n Nam cüa các bÕn thành công, lúc ðó tôi s¨ ..." R°i d߶ng nhß xúc ðµng quá, h¡n nói không nên l¶i. Chúng tôi ðang vui trong cái tình cäm cüa con ng߶i b²ng tß tß·ng chính tr¸ nhäy vào làm xìu bao nét m£t. Anh chàng này thi®t ¤m ¾ quá, sao anh không vui b¢ng nhæng gì bµc lµ cüa tình cäm, và anh ðâu có biªt chúng tôi ðang sung sß¾ng vì s¡p tr· v« v¾i gia ðình. Các anh c߶i chúng tôi khi m²i l¥n nh¡c t¾i gia ðình là chúng tôi rßng l®. Vâng, gia ðình là n«n täng cüa xã hµi, chúng tôi b¢ng an trong mái ¤m gia ðình h½n là s¯ng trong chü nghîa quá m½ h° khó thñc hi®n ... Kìa anh th¤y không, v¸ thü trß·ng cûng xìu nét m£t vì cái ý thÑc chính tr¸ không ðúng ch² cüa anh r°i ð¤y. Vâng, trong ni«m vui cüa ông ta, tôi ch¡c ch¡n không phäi hoan hï vì chính sách khoan h°ng tù binh ðâu mà tôi tin ch¡c r¢ng ông ta ðang chung vui b¢ng cái ni«m vui cüa chúng tôi nghîa là sñ ðoàn tø cüa gia ðình. Anh kém tinh tª quá, ðúng là cán bµ hÕng bét, anh nhìn kÛ ði, anh s¨ th¤y sau nhæng ch¾p m¡t kia, ông ta ðang m½ mµng ð¤y. Ông ta th¤y mình cûng vào tr߶ng hþp nhß chúng tôi và ðôi m¡t ðçm l® cüa ng߶i vþ hi«n cùng bày con th½ nhß ðßa ông vào n²i xúc ðµng không cùng ...

Vâng, ðó m¾i là ngu°n s¯ng ông nghî thª và ngoái c± nhìn xung quanh, ông ta không th¤y mµt d¤u hi®u nào m×ng ðón cüa Ðäng mà chï có vþ con ông cùng mµt bà cø già bên cÕnh ng߶i mà trß¾c kia ông t×ng cho là ngoan c¯ lÕc h§u ... Nhßng anh ð°ng chí ¤m ¾ ½i, anh ðã thÑc tïnh gi¤c mµng ð©p cüa ông ¤y r°i, anh ðã lôi ông ¤y v« v¾i chÑc ph§n mµt cán bµ cao c¤p cüa cøc trung ß½ng Ðäng B¡c Kinh, ð¬ ông ¤y s¡p sØa lÕi phäi che ð§y nhæng tình cäm cao quý cüa bän thân mà giáo hu¤n nhæng ði«u chính ông cûng cäm th¤y dß th×a, không hþp lý. Nhßng anh ð°ng chí ¤m ¾ ½i, tuy anh là c¤p dß¾i mà anh v×a chiªn th¡ng ðßþc mµt thßþng c¤p ð¤y và ngßþc lÕi anh ðã làm cho ông ¤y n±i gi§n, k¬ t× ngày mai anh phäi coi ch×ng và ð×ng nghî mình phäi b¸ la r¥y mµt cách vô lý ...

Tôi nhìn lÕi chiªc gi߶ng l¥n cu¯i cùng, ðêm qua ðã m¤t ngü ð¬ chu¦n b¸ ð° ðÕc cûng nhß tâm sñ vøn v¾i ð°ng chí quän gia ng߶i mà tôi thích nh¤t vi ông ta ðúng thñc là mµt ng߶i Tàu ch¤t phác, chân chính, hiªu khách và t¯t bøng. Các cán bµ cûng thÑc d§y th§t s¾m ð¬ thi hành nhi®m vø cu¯i cùng sau h½n ba tu¥n l­ mi®ng lßÞi Tô T¥n chinh phøc b÷n tôi.

Chúng tôi ðßþc ðßa lên xe buýt ch· lên nhà ga xe lØa Quäng Châu, sau ðó, mµt toa xe hÕng nh¤t dành sÇn cho b÷n chúng tôi. Chúng tôi lên xe, và n½i ðây có Hµi H°ng Th§p Tñ Trung Cµng sån sóc cûng nhß yêu c¥u chúng tôi có nhæng ði«u ki®n gì mu¯n nói v¾i Hµi H°ng Th§p Tñ Qu¯c Tª thì h÷ s¨ chuy¬n l¶i. Chúng tôi không ai có ý kiªn gì cä. 10 gi¶ ngày 17-2-1974, xe ð² ga Th¦m Xuyªn, chúng tôi ðßþc ðßa lên mµt khách sÕn và ån bæa c½m cu¯i cùng g÷i là ti®c ly. Sau ðó, chúng tôi ðßþc dçn ðªn mµt phòng ðþi tÕi ð¥u c¥u biên gi¾i. 12 gi¶ Hµi H°ng Th§p Tñ Qu¯c Tª sang nh§n lãnh. R°i chúng tôi l£ng l¨ bß¾c qua c¥u ... V×a sang bên c¥u, chúng tôi ðßþc ông ÐÕi sÑ Vi®t Nam tÕi H°ng Kông tiªp ðón, ông nói: "Nhân danh là mµt ÐÕi sÑ cüa tòa lãnh sñ H°ng Kông, tôi thay m£t cho chính phü Vi®t Nam Cµng Hòa hân hoan chào ðón nhæng anh hùng ..."

Chúng tôi, 43 ng߶i b§t khóc. Vâng, không hi¬u tÕi sao mình lÕi xúc ðµng ðµt ngµt nhß v§y, mµt kh½i ðµng nào ðã làm ngu°n tình cäm dÕt dào miên man trôi theo giòng l®. Tôi th¤m nß¾c m¡t leo lên xe buýt v« phi tr߶ng H°ng Kông. N½i ðây, v¸ Tß L®nh Phó Ы Яc Lâm Ngß½n Tánh tiªp ðón chúng tôi ni«m n·, và khoäng 2 gi¶ 15 phi c½ b¡t ð¥u c¤t cánh. ðúng 4 gi¶ 25 phút, phi c½ ðáp xu¯ng phi tr߶ng Tân S½n Nh¤t, mµt cänh xúc ðµng vô cùng di­n ra, hàng ngàn ng߶i ðü m÷i thành ph¥n m×ng ðón chúng tôi tr· v« v¾i T± Qu¯c và mái ¤m gia ðình ...

Tôi nhß lÕc vào trong m½, ng½ ng¦n trß¾c r×ng ng߶i. Trung tß¾ng TCCTCT thân m§t b¡t tay cùng phát quà và bao nhiêu gi¾i chÑc næa, c½ h° tôi không th¬ nh¾ ... Tôi g£p lÕi ð¥y ðü thân nhân cùng bÕn bè m×ng m×ng tüi tüi sau bao ngày trông tháng ðþi ...

Bây gi¶ h°i tß·ng lÕi bao ngày gian lao qua ði, tôi chþt th¤y mình trong cái rüi lÕi có mµt cái may, may là mình ðã ðßþc di­m phúc chui vào cái höa ngøc vî ðÕi mà trß¾c mµt áp lñc nào, b÷n quÖ ðö ðã phäi buông tha. Chúng tha trong nu¯i tiªc cüa kë khát máu mà phäi nh¸n ð¬ chï bi¬u lµ sñ thèm thu°ng b¢ng câu:

"Các anh là ng߶i ð¥u tiên ð£t chân lên løc ð¸a chúng tôi và cûng là nhæng ng߶i duy nh¤t ð¥u tiên cüa Ngøy quy«n Sàigòn có ðªn và có v«. Nªu l¥n thÑ hai trong các anh ho£c b¤t cÑ mµt ng߶i mi«n Nam nào chÆng may mà g£p chúng tôi thì các anh chï có ði mà chÆng có ð߶ng v« ..."

Vâng, các ng߶i ð×ng phô trß½ng cái khát máu cüa các ng߶i ra làm gì, 27 ngày thôi cûng quá ðü cho mµt ng߶i dù là kém thông minh nhß tôi nh§n thÑc ðßþc thª nào là m£t thñc cüa xã hµi chü nghîa.

Bí Thß Th¡ng