A. HAC-QUY 3 (HQ-3)

Hôm ¤y là mµt ngày ðáng ghi nh¾, ngày ngßng- chiªn, ngày chào-m×ng Hi®p-иnh Paris, ngày 27 tháng 1 nåm 1973. Tôi là sî- quan trñc cüa chiªn- hÕm, ðÕi-di®n cho HÕm-Trß·ng ð¬ xØ-lý nhæng vi®c th߶ng-vø khi tàu n¢m bªn. Tàu ðang n¢m tÕi c¥u B, trß¾c cØa trÕi BÕch-Тng 2. HQ-3,Tu¥n-Dß½ng-HÕm Tr¥n-Nh§t-Du§t. Thüy-thü ðoàn g°m 30 sî-quan, 200 hÕ-sî-quan và ðoàn-viên. HÕm-Trß·ng là Häi-Quân Trung- Tá Nguy­n-Kim-Tri®u.

Ь chào-m×ng Hi®p-иnh Paris, sau l­ thßþng-kÏ lúc 8 gi¶,m²i chiªn-hÕm ðßþc l®nh kéo lên ba h°i còi dài. T×ng h°i còi n¯i tiªp nhau r«n-rî cä mµt góc tr¶i, t× Tân-Cäng ra Thü-Thiêm,r°i Kho-Nåm, Nhà-Bè. M²i h°i còi có mµt âm-s¡c khác-bi®t, tÕo thành mµt âm-hß·ng vui,bu°n lçn lµn. Có nhæng h°i còi nghe rµn-rã, có nhæng h°i còi nghe vui-tß½i, có nhæng h°i còi nghe äm-ðÕm. Nhæng h°i còi r«n-rî ðó ðã thúc ð¦y khiªn cho bªn BÕch-Тng rµn-r¸p,t¤p-n§p khác th߶ng. Ð߶ng ph¯, ghª ðá, g¯c d×a, bãi ð§u xe ð¥y ngh©t thân-nhân và gia-ðình thüy-thü cüa nhi«u tàu ðßþc v« n¢m bªn cùng mµt lúc.

Tôi lên ðài chï-huy ð¬ quan-sát tình-hình. Cäm-hÑng trß¾c không-khí nhµn-nh¸p ðó, tôi cho ban Giám-Lµ kéo lên mµt dây c¶ b¯n lá mang tên cüa chiªn- hÕm. B¯n lá c¶ màu s¡c s£c-sÞ tung bay trong gió. Ðó là tên cüa HQ-3 ðßþc ðång-ký trong s± Bµ-жi cüa kh¯i NATO. M²i chiªn-hÕm là mµt ð½n-v¸ cüa thª-gi¾i tñ-do, có danh-hi®u riêng ð¬ cho bÕn аng-Minh nh§n biªt. Hai lá c¶ phía trên là tên chung cho VNCH, qu¯c-t¸ch. Hai lá c¶ dß¾i là tên cüa ð½n-v¸, HQ-3.

Hôm nay, trên bªn, ng߶i nhµn-nh¸p rµn-ràng. Nhæng tà áo dài tha-thß¾t muôn-màu, chen lçn nhæng tiªng c߶i ðùa rµn-rã cüa trë th½.Tiªng radio vang lên nhæng bän nhÕc vui cüa ngày tàn cuµc chiªn

Tiªng ... chim hót vang l×ng
Tiªng... ca múa tßng-b×ng
Ngày chinh-chiªn ... tan r°i
N¡ng reo ... kh¡p n½i

Trên tàu, ng߶i chµn-rµn, háo-hÑc,không ai mu¯n làm vi®c lúc này.T×ng nhóm tø ba, tø nåm bàn-bÕc, nghe-ngóng, sÇn-sàng ð¬ Zulu (d÷t). жi thüy-thü không ðßþc nhi«u thì-gi¶ cho gia-ðình, cho hÕnh-phúc riêng tß. Tàu l¾n cÞ HQ-3 này, th߶ng ra ði vài ba tháng m¾i tr· v« bªn cû! Vài ba tháng không tin-tÑc, không th½- t×, không hình-änh là mµt khoäng th¶i-gian dài bi«n-bi®t cho gia- ðình, cho vþ con, cho ð¶i ng߶i, cho chinh-phø, cho chinh-phu ...

Träi vách quª, gió vàng hiu-h¡t
Mänh nhung-y lÕnh ng¡t nhß ð°ng

R°i khi tàu v« bªn cûng không ðßþc thong-thä, tñ-do nhi«u.Phäi làm vi®c nhß mµt ð½n-v¸ tÕi b¶ t× 8 sáng t¾i 5 gi¶ chi«u. Ban ðêm cûng không ðßþc ngü nhà tr÷n v©n, phäi trñc tä, hæu. Mµt ðêm trñc phäi ngü tÕi tàu, mµt ðêm ðßþc ngü tÕi nhà. Nhæng ràng-buµc khó-khån ðó phát xu¤t t× lý-do an-ninh hay lý-do gì ðó ... Mig 21 cüa B¡c-Vi®t có th¬ vào ðây oanh-tÕc b¤t cÑ lúc nào! Tàu phäi r¶i bªn k¸p th¶i, phäi di-chuy¬n ð¬ tránh thi®t-hÕi theo kinh-nghi®m cüa Pearl Harbor. Tàu cûng phäi sÇn-sàng ð¬ b¡n hÕ nhæng chàng phi- công làm chính-tr¸ khi h÷ oanh-tÕc dinh еc-L§p nhß bài h÷c cüa Nguy­n-vån-CØ, PhÕm-phú-Qu¯c trß¾c ðây. nhæng lý-do m½- h° ðó ðã ðè n£ng lên hÕnh-phúc cüa ng߶i thüy-thü.

Tôi thông-cäm nhæng n²i ni«m ðó! Tôi mu¯n cho h÷ t§n-hß·ng hÕnh-phúc gia-ðình trong nhæng ngày ng¡n-ngüi mà tàu ðßþc v« n¢m bªn. Nhßng cûng phäi có gi¾i-hÕn vì tôi cûng c¥n có ng߶i ð¬ làm tròn nhi®m-vø sî-quan trñc. Nhi®m-vø này ð¯i v¾i tôi cûng không khó-khån l¡m.Tôi ðã t×ng n¡m tàu nhö trß¾c khi ð±i v« ðây. Tôi có th¬ ði«u-ðµng con tàu ð°-sµ này ra ði v¾i s¯ ng߶i n°ng-c¯t t¯i-thi¬u. HQ-3 là mµt chiªn-hÕm có 7 t¥ng, dài 330 feet, ðài chï-huy cao h½n nhæng ð÷t d×a trên bªn BÕch-Тng, có cä ngàn phòng l¾n nhö mà nhæng ngày ð¥u v« ðây tôi th߶ng ði lÕc. Nó to l¾n ð°-sµ nhß mµt cao-¯c. Mu¯n v§n-chuy¬n con tàu này trong sông Saigon không phäi là mµt chuy®n d­-dàng. Tôi cûng không ngán nhæng chàng phi-công làm chánh-tr¸. Tàu có ðü thÑ ðÕi-bác phòng không. ÐÕi-bác 20 ly loÕi m¾i có th¬ b¡n hàng tråm phát mµt phút. ÐÕn s¨ n± khi ðªn t¥m 3,600 yard, tÕo thành mµt màng lß¾i dày ð£c mi¬ng ðÕn g÷i là lß¾i lØa. Ðó là nguyên- t¡c cüa phòng- không. B¡n không c¥n nh¡m, b¡n ð¬ tÕo thành lß¾i lØa. Nhß dùng lß¾i ð¬ b¡t cá. Lß¾i lØa s¨ b¡t máy bay.

HÕm-trß·ng, HÕm- phó chßa có m£t. Có công-tác gì ðó, ho£c là l£n. HÕm-trß·ng ðang là mµt ng߶i ðau-kh± vì b®nh trî. Ðó là b®nh cüa Häi-Quân sau nhæng tháng ngày lênh-ðênh thiªu ði«u-ki®n ån rau cäi, ån ch¤t xanh ð¬ giúp nhu§n-tr߶ng. Ði công-tác, ông thü theo cä chøc hµp Preparation H. V« bªn, ông phäi lui t¾i b®nh-xá. HÕm-phó, Häi-Quân Thiªu-Tá Nguy­n-hoài- Bích cûng ðang b®nh-hoÕn. Cûng là b®nh cüa Häi-Quân. Ông ðã nh§n chìm mµt chiªc tàu buôn l¾n do chính ông làm Thuy«n-Trß·ng. Cách ðây không lâu, ông là sî-quan ßu-tú cüa khóa 11 ðßþc tuy¬n v« lái tàu buôn. жi ông lên hß½ng. Lái tàu buôn nhàn-hÕ. Ði vài ba ngày là vào bªn. LÕi có ti«n còm rüng-rînh. Nhßng chÆng ðßþc bao lâu,tàu ông leo lên ðá, leo lên cøc ðá ng¥m · ngoài kh½i Phan-Thiªt. Tàu chìm-lîm. Th¥y trò lµi lóp-ngóp, ðßþc ghe ðánh cá v¾t lên. Ði xe ðò v« Saigon trình-di®n. Cøc ðá này nhö xíu n¢m giæa tr¶i nß¾c bao-la. Ai chán ð¶i mu¯n tìm nó leo lên cûng là chuy®n khó. Thª mà tàu ông ðã ðøng vào nó. иnh-m®nh xui-xëo khiªn ông m¤t hªt tin c§y, b¸ trä v« Häi-Quân, phäi làm Phó nhi«u nåm. Ông không ðßþc vui trong s¯ -m®nh cüa mình nên b¤t c¥n ð¶i. Ông th߶ng uÖ-thác m÷i chuy®n cho sî-quan trñc khi tàu n¢m bªn. Làm sao ð¬ HÕm-еi ð×ng khi¬n-trách là ðßþc r°i. Tôi n¡m væng nhæng yªu-t¯ ðó nên tôi th߶ng d­-dãi v¾i nhân-viên cüa tàu trong nhæng ngày trñc.

Tôi cho ð÷c l®nh trên máy phóng- thanh truy«n ði kh¡p tàu:

-L®nh cüa Sî-Quan Trñc: Phân ðµi không trñc ðßþc ði ðªn 8 gi¶ sáng hôm sau. Ai c¥n gi¤y phép thì ðªn phòng Nµi-Vø. Phân ðµi trñc ch¶ l®nh m¾i lúc 11 gi¶. Trong tr߶ng-hþp kh¦n-c¤p, ai mu¯n ði phäi có ng߶i thay-thª.

H÷ túa ði nhß mµt ðoàn cua-r½ sau h°i súng l®nh. Tiªng xe g¡n máy n± r«n tr¶i hòa lçn tiªng kêu hò la-hét. R°i ngay sau ðoàn cua-r½ v×a m¾i kh·i ði là toán lµi bµ lên ð߶ng. Ðây là ng߶i cüa phân-ðµi trñc tháp-tùng theo mµt cách không chánh-thÑc. H÷ ði ån ph·, u¯ng cà-phê, rØa con m¡t r°i s¨ tr· v« tàu ch¶ l®nh m¾i. Tr߶ng-hþp kh¦n cûng có. HÕ-sî ÐÕt l¤p-ló · c¥u thang, bß¾c lên chào kính, mi®ng n· nø c߶i c¥u-tài:

- Trung-úy, em k©t quá ...Con ðào cüa em · Nha-Trang m¾i vô hôm qua.

- Anh không ðßþc ði. Tôi lÕnh-lùng:

- Có chuy®n gì ai quay tay lái con tàu này. Mu¯n ði phäi có ng߶i thay-thª.

- Có r°i Trung-Úy. Th¢ng S½n nó thª em.

Thüy-thü S½n t× phía sau bß¾c lên, m£t tiu-nghîu:

- Em cûng có nhi«u m¯i l¡m, nhßng ch² bÕn bè phäi g°ng cho nó.

- Phäi làm ån ðàng- hoàng. Lôi thôi tôi nh¯t cä hai ðÑa.

- Tøi này ði®u-ngh® mà Trung-Úy.

HÕ-sî ÐÕt c߶i rÕng-rÞ lui ra. Hai th¢ng này tôi coi nhß em ruµt cüa tôi. Cä hai ð«u có Tú-Tài I, là nhæng nhân-viên xu¤t-s¡c. Nªu ch¸u ði Thü-ÐÑc thì ð߶ng binh-nghi®p s¨ sáng-süa h½n.

Tôi châm mµt ðiªu thu¯c lá, nhìn theo làn khói, nhìn xu¯ng nhæng tà áo màu trên ð߶ng ph¯, nghî ðªn thân-ph§n cüa mình. S¨ làm gì trong tình thª này cüa ð¤t nß¾c, chiªn-tranh ðã thñc sñ ch¤m-dÑt hay chßa? Mµt cuµc ngßng b¡n Da Beo nhß thª nào? Qu¯c-sách "4 không" ra sao?! Không sþ CS, không phøc CS, không tin CS, không s¯ng chung v¾i CS. Qu¯c-Gia và Cµng-Sän không th¬ s¯ng cùng mµt n½i, không th¬ s¯ng chung trong mµt xã, không th¬ s¯ng chung trong mµt huy®n, không th¬ s¯ng chung trong mµt tïnh. V§y thì s¯ng · ðâu khi giäi-ngû?! S¯ng · ðâu khi mà n½i nào cûng có CS, n½i nào cûng có Qu¯c-Gia? Cuµc s¯ng nhß v§y s¨ không có an-cß lÕc-nghi®p! Cuµc ngßng chiªn này ð¥y mâu- thu¦n. D߶ng nhß chï là tÕm-bþ. Ng߶i MÛ và các bÕn аng-Minh ðang rút ði. Trong tß½ng-lai, mi«n Nam có ðü sÑc tñ-túc tñ-c߶ng ð¬ ð¯i ð¥u v¾i CS hay không?

Con tàu HQ-3 này l¤y ð¥y d¥u là 250 ngàn ga-lông.M²i viên ðÕn 5 inches tr¸-giá m¤y chøc ðô-la, b¢ng lß½ng tháng cüa mµt ng߶i. G¥n ðây, chính-phü nói nhi«u ðªn kinh-tª h§u-chiªn. Tiêu-ði¬m chính là d¥u-höa. Phäi có nhi«u d¥u-höa nhß Nam-Dß½ng. Công tác cüa các chiªn-hÕm trong nhæng ngày s¡p t¾i là công-tác d¥u-höa.

* * *

B - п–NG RA ÐÄO NAMYIT

ChÆng bao lâu sau ngày ngßng-chiªn, HQ-3 kh·i-hành ði Tr߶ng-Sa trong công-tác d¥u-höa. ra khöi Vûng-Tàu, chúng tôi theo hß¾ng Ðông trñc chï, hß¾ng v« häi-ðäo Tr߶ng-Sa. Ðây là mµt hòn ðäo nhö tí-teo n¢m giæa tr¶i nß¾c bao-la g¥n ðäo Palawan cüa Phi-Lu§t-Tân. Tr߶ng-Sa n¢m · phía Ðông cüa Vûng-Tàu khoäng 800 cây-s¯,g¥n ðäo Palawan cüa Phi h½n, khoäng 400 cây-s¯.

Vùng bi¬n t× Tr߶ng-Sa vào Palawan chÕy d÷c xu¯ng ðªn ðäo Brunei cüa Mã-Lai là mµt vùng mênh-mông có r¤t nhi«u ðá ng¥m, ít ng߶i qua lÕi. Vùng bi¬n ðó ðßþc g÷i là qu¥n-ðäo Tr߶ng-Sa (Sparley Island). Ðá ng¥m là ph¥n ðïnh núi, ph¥n trên cao nh¤t cüa núi chìm dß¾i nß¾c. Chân núi thì · dß¾i sâu mµt hai ngàn thß¾c, còn ðïnh núi thì · g¥n m£t nß¾c. Nhi«u ðïnh núi cüa nhæng núi chìm này r¤t nhö, vài chøc cây- s¯ vuông, · l¤p-x¤p m£t nß¾c, g÷i là RÕng (reef), rát nguy hÕi cho tàu bè. nhi«u tàu buôn ðã vß¾ng lên rÕng. Thân tàu b¬ nát, chï còn ðßþc ph¥n n±i phía trên. Hß hÕi quá n£ng không còn có th¬ sØa-chæa ho£c kéo ði ðßþc næa, tr· thành nhæng xác tàu n¢m tr½ cùng tuª-nguy®t, giæa tr¶i nß¾c bao-la. Qu¥n-ðäo Tr߶ng-Sa có r¤t nhi«u xác tàu buôn. Nhi«u chiªc l¾n h½n nhæng chiªc tàu Tr߶ng-Thành, Tr߶ng-Häi, Tr߶ng-Xuân cüa Vishipcoline.

Cûng có nhæng núi chìm mà ph¥n ðïnh núi r¤t l¾n, vài tråm cây-s¯ vuông, cÞ di®n-tích cüa mµt tïnh, · dß¾i m£t nß¾c chín m߶i thß¾c. Nhæng ch² ðó ðßþc g÷i là Bån (Bank). Bån khác v¾i RÕng là có nhæng ch² n±i cao h½n m£t nß¾c, nhìn th¤y ðßþc, g÷i là Ðäo hay Hòn (Island). Hòn thì ðúng h½n vì nó th߶ng nhö và th¤p. Mµt trong nhæng Bån l¾n cüa qu¥n-ðäo Tr߶ng-Sa là Tizard, rµng khoäng 30 cây-s¯, dài khoäng 60 cây-s¯ và · dß¾i m£t nß¾c khoäng 10 thß¾c. Có hai cao ði¬m: Phía B¡c là hòn Itu Aba, cao h½n m£t nß¾c vài chøc thß¾c, rµng vài chøc cây-s¯ vuông, có cây c¯i r§m-rÕp. Ng߶i Phi ðã có m£t · ðây t× lâu. Phía Nam cách Itu Aba 30 cây-s¯ là hòn Namyit. Hòn này th¤p h½n, chï cao h½n m£t nß¾c vài thß¾c và nhö, chï ðü ð¬ l§p nên mµt thôn xóm vài chøc nóc gia. Ng߶i Vi®t m¾i ð£t chân ðªn ðây vài nåm trên ð߶ng ði tìm d¥u-höa và ð£t tên nó là häi- ðäo Tr߶ng-Sa.

T× Vûng-Tàu ra kh½i khoäng 40 cây-s¯, ðáy bi¬n sâu d¥n ðªn 4 ngàn thß¾c, kéo dài khoäng 100 cây-s¯, r°i ðáy bi¬n cÕn d¥n khi g¥n ðªn Tr߶ng-Sa. Theo quy«n-lþi v« th«m løc-ð¸a thì t× ch² sâu nh¤t này tr· v« VN là quy«n-lþi cüa VN. T× ch² sâu nh¤t này ðªn ðäo Itu Aba và Tr߶ng-Sa là cüa Phi. Nhßng ng߶i Phi không phän-ð¯i khi VN ð±-bµ lên Namyit. Nß¾c Phi có hàng ngàn ðäo l¾n nhö. T× ðäo l¾n là Palawan ra t¾i Itu Aba và Tr߶ng-Sa h½n 400 cây-s¯. Khoäng giæa ðó còn có hàng tråm ðäo khác. Thª có l¨ t× lâu h÷ ðã ch÷n Itu Aba là biên-gi¾i xa v¶i nh¤t v« phía Tây. Itu Aba là mµt ti«n-ð°n biên-gi¾i cüa h÷. VN ðªn m· ti«n-ð°n biên-gi¾i cüa mình tÕi Namyit ngay cÕnh h÷ cûng là ði«u hþp-lý.

* * *

G¥n 6 gi¶ chi«u thì HQ-3 ði ngang cù-lao Thu.

Ðây là mµt ðäo l¾n cách Vûng-Tàu 200 cây-s¯ v« phía Ðông, cách mûi Dinh cüa tïnh Ninh-Thu§n (Phan-Rang) 70 cây-s¯ v« phía Nam. Ðäo này còn có tên là ðäo Phú-Quí, có dân s¯ ðµ 3 ngàn ng߶i, ða s¯ là h§u-du® cüa nhæng tùy-tùng theo vua Gia-Long trong th¶i- kÏ t¦u- qu¯c. Nhi«u tàu tiªp-tª cho dàn khoan BÕch-H± và nhi«u tàu thåm dò d¥u-höa th߶ng ghé vào ðây. Nªu vùng này có mö d¥u l¾n thì chÆng bao lâu ðäo này s¨ tr· thành phú-quí th§t sñ nhß cái tên cüa nó.

Tôi lên ðài chï-huy ð¬ ð¸nh v¸-trí cüa tàu lúc 18 gi¶ trß¾c khi tr¶i t¯i. Tôi là sî- quan häi-hành có nhi®m-vø ðînh v¸-trí ð¬ t× ðó v¨ ra häi-ð° hß¾ng ði ðªn Tr߶ng-Sa. Tôi dùng la-bàn ði®n ðo hß¾ng cüa cù-lao Thu và hai hòn nhö. Trên häi-ð°, t× ba ði¬m mà tôi ðã ðo, tôi v¨ ra ba ð߶ng thÆng theo nhæng con s¯ mà tôi ðo ðßþc. Giao ði¬m cây-s¯, ch² sâu nh¤t cüa th«m løc-ð¸a Vi®t-Phi. N½i ðây có mµt dòng nß¾c mÕnh th߶ng ð¦y tàu trôi dÕt ði vài ba chøc cây-s¯ trong mµt ðêm. Phäi ch¶ ðªn t¶-m¶ sáng hôm sau m¾i có th¬ ðo nhæng vì sao trên tr¶i, tìm lÕi v¸-trí chính-xác cüa mình. Cách này g÷i là Hàng-Häi Thiên-Vån. Trái ð¤t thì xoay tròn, sao tr¶i thì ðÑng yên. Ng߶i ta th¤y sao m÷c · phß½ng Ðông r°i l£n · phß½ng Tây, cho nên vào mµt gi¶ nào ðó, mµt vì sao ðang ði ngang n½i ðâu, ði ngang kinh-tuyªn nào, kinh-tuyªn ¤y m¤y ðµ ðã ðßþc khoa Thiên-Vån tính sÆn. Sao tr· thành ði¬m chu¦n, ð¬ t× ðó ð¸nh v¸-trí cho tàu. Ðo sao là ðo ðµ cüa góc t× ð߶ng chân tr¶i lên ðªn vì sao. Biªt ðßþc góc ðó, s¨ suy ra ðßþc kinh-tuyªn m¤y ðµ, cüa ch² mình ðang ðÑng. Døng-cø ð¬ ðo r¤t giän-d¸, có tên là Sextan, g°m mµt ¯ng nh¡m, b¡t trên mµt vòng chia ðµ và mµt bµ ph§n ði«u-chïnh theo gi¶ qu¯c-tª ðßþc phát ði t× ðài thiên- vån · Greenwich cüa nß¾c Anh. аng h° này th߶ng ðßþc ð¬ yên mµt ch² cho khöi b¸ sóng gió làm ð± b¬. Do ðó, có thêm mµt ð°ng h° nhö chï phút, gi¯ng nhß ð°ng h° cüa dân ch½i th¬-thao, có th¬ ðeo trên ngñc cho ti®n-lþi. G¥n ðªn lúc ðo thì b¤m cho ð°ng h° nhö chÕy theo gi¶ nào ðó cüa ð°ng h° l¾n. Sau khi ðo thì cµng th¶i-gian sai-bi®t vào, s¨ ðßþc gi¶ chính-xác lúc ðo sao.Hàng-Häi Thiên-Vån ðã có t× lâu ð¶i, r¤t hæu-hi®u cho ng߶i ði bi¬n. Nó ðang ðßþc thay-thª d¥n b¢ng khoa-h÷c m¾i là LORAN,chæ viªt t¡t cüa Long Range Navigation. Khoa này dùng sóng ði®n t× phát ði tín-hi®u nhß ðài phát-thanh, giúp cho tàu bè ði xa b¶ tìm ðßþc v¸- trí b¤t cÑ lúc nào và trong m÷i th¶i-tiªt.

Mu¯n ðo ðßþc mµt vì sao thì phäi v×a nhìn th¤y sao, v×a nhìn th¤y rõ ð߶ng chân tr¶i. Ban ðêm nhìn th¤y sao r¤t rõ, nhßng không nhìn th¤y ðßþc ð߶ng chân tr¶i. Ban ngày thì ngßþc lÕi, cho nên chï ðo ðßþc sao lúc bình-minh và hoàng-hôn. Sau khi ð¸nh v¸-trí lúc18 gi¶, tôi g÷i thßþng-sî T¤n lên phø giúp ð¬ ð¸nh v¸-trí cüa tàu lúc hoàng-hôn b¢ng thiên-vån. Dþt lÕi ngh« và sÇn-sàng ð¬ ð¸nh v¸-trí lúc bình-minh hôm sau.Sáng hôm sau phäi có v¸-trí chính-xác. Ch¡c-ch¡n tàu s¨ b¸ ð¦y dÕt ði r¤t nhi«u, cách r¤t xa v¸-trí phöng-ð¸nh. Thßþng-sî Tãn s¯ng lâu trong ngh« ðã chu¦n b¸ sÇn- sàng ph¥n hành cüa ông ¤y. Ngh« ðo sao tr¶i này tr§t mµt ly s¨ ði mµt d£m.Quay tr§t mµt ly trên vòng ði«u-chïnh ðµ cao, s¨ tr§t ði mµt d£m trên bi¬n. Tr§t ði mµt phút trong gi¶ ðo, cûng tr§t ði mµt d£m trên bi¬n.

- Chuyªn ði này h½i ßu-tß hä trung-uý?
- ´, tôi m¾i ði l¥n ð¥u. Ông ra ðây l¥n nào chßa?
- Chßa!

Thßþng-sî T¤n l¡c ð¥u nói tiªp:
- Tôi phø tá cho trung-uý Tu¤n lãnh tàu này v« t× bên MÛ. Ðã ði kh¡p tr¶i, nhßng chßa vùng nào thiªu tài-li®u nhß vùng này. Nhi«u sî-quan trë không b§n ði ca cûng lên dþt ngh« ðo sao.

Trung-uý Màng th¡c-m¡c:
- Ông S½n, nhæng häi-ð° vùng này ð«u b¸ ðóng d¤u hüy-bö (cancelled), Ông coi có xài ðßþc không?
- Cûng h½i kÏ, trung-uý Triªt góp-ý.
- Ch¡c là lý-do chính-tr¸. HQ-2 ðang n¢m trong ðó. Khuya nay lên ca tôi s¨ g÷i höi h÷ xem tình-hình ra sao?

Thßþng-sî T¤n phân-tr¥n:
- Tôi lên Bµ Tß-L®nh lãnh häi-ð° nghe nói c¯-v¤n MÛ không mu¯n mình ðªn Tr߶ng-Sa, nên t¤t cä häi-ð° vùng này ð«u b¸ ðóng d¤u hüy bö.

Thiªu-uý Ph± chen vào:
- Kª-hoÕch d¥u-höa có vë xa-v¶i. ÐÑc Ph§t có nói:"ð¡c th¤t tùy duyên, tâm vô tâm v¤n". Có nghîa là chuy®n mình mu¯n làm, thành-công hay th¤t-bÕi ðã là mµt sñ s¡p-xªp sÇn cüa tr¶i ð¤t.Tin hay không tin thì nó cûng xäy ra theo ý tr¶i.Thiªu-uý Ph± là dân làng Tri-Thüy, cùng quê v¾i T±ng-Th¯ng Thi®u, anh ta h÷c ðßþc · ðâu ngh« xem tØ-vi r¤t cao, ng߶i trên tàu th߶ng g÷i anh ta là th¥y Ph±. Trung-uý Màng, Trung-uý Triªt là tài nguyên cüa khóa 20 b¸ t±ng-ðông-viên sau Tªt M§u-Thân. Lúc ðó tr߶ng Nha-Trang không ðü ch± nên Häi-Quân gØi ng߶i ði h÷c kh¡p n½i, ði MÛ, ði Úc, ði Thü-ÐÑc. Nh§n ð¸nh cüa h÷ trong sáng h½n các ðàn anh. Ng߶i MÛ rút ði ð¬ lÕi nhi«u khó-khån. Tài-li®u không ðßþc nh§t-tu.
- Cu¯n sách c¥n-thiªt cho Hàng-Häi Thiên-Vån là Niên-L¸ch Hàng-Häi gi¶ này chßa th¤y gØi ðªn. Tiªp-li®u d¥u nh¾t, ðÕn-dßþc r°i ðây ch¡c cûng s¨ khan-hiªm d¥n.
- Qúy-v¸ nói ðúng. Tôi góp-ý:
- Nhi«u chuy®n ðã xäy ra làm ngÕc-nhiên m÷i ng߶i. Nhßng chuy®n häi-hành cüa tøi mình thì không có gì ðáng lo. Nªu tàu leo lên ðá không có ghi trong häi-ð° thì không phäi l²i tÕi mình. Chúng ta s¨ v« Duyên-ðoàn, Giang-ðoàn, thú-v¸ h½n và có vë lþi-ích h½n.

Trung-uý Màng ð°ng-tình:
- Ðúng v§y, tôi ðã · 62 Tu¥n-thám hai nåm, ðánh ð¤m tßng-b×ng. Nguy-hi¬m h½n nhßng vui h½n · ðây.

* * *

9 gi¶ t¯i tôi tr· lên ðài chï-huy. HQ-3 s¡p ði ðªn con ð߶ng hàng-häi qu¯c-tª Singapor-Hongkong. Ðây là ð߶ng hàng-häi qu¯c-tª n¯i li«n Âu-châu và Vi­n-ðông- Tàu t× Âu-châu vào „n-е Dß½ng, theo ð߶ng Malasca giæa Mã-lai và Nam-dß½ng ð¬ ðªn Singapor, r°i theo ð߶ng này ðªn các nß¾c Vi¬n-ðông. Ch² g¥n b¶ Vi®t-nam nh¤t là mûi Dinh, cách xa khoäng 70 häi-lý (170 cây-s¯). Tàu bè qua lÕi t¤p-n§p, ðü m÷i qu¯c-t¸ch. R¤t nhi«u tàu cüa các xÑ B¡c-âu mang n£ng dòng máu cüa Vicking, tàu cüa Ý, tàu cüa MÛ, tàu cüa Panama, tàu cüa Nh§t. Thß½ng-thuy«n cüa Nh§t ðã phát-tri¬n r¤t mÕnh- Nhi«u tàu buôn cüa Nh§t ði ðªn xÑ này ch· hàng mß¾n cho xÑ khác, cÑ nhß thª ði kh¡p thª-gi¾i, ít có d¸p tr· v« nß¾c. Ban ðêm ði qua ð߶ng này s¨ th¤y tàu bè nhß hµi hoa-ðång, nhi«u tàu to l¾n, ðèn ðu¯c sáng rñc nhß mµt thành-ph¯ n±i.

Tôi lên ðây v×a ng¡m tàu buôn v×a xem th¶i-tiªt. N½i ðây ðáy bi¬n ðã tøt sâu ðªn ðµ 1,500 thß¾c. Tôi nghe nhß có mµt sÑc-mÕnh nào ðó cüa dòng nß¾c ð¦y vào thân tàu, mµt sÑc-mÕnh r¤t m½-h° chï cäm nh§n ðßþc b¢ng trñc-giác- Tàu ðang b¸ dòng nß¾c ð¦y l®ch ra khöi hß¾ng ði mong-mu¯n.

B¥u tr¶i thì trong xanh, không mµt gþn mây,ðang ðßþc th¡p sáng b¢ng nhæng vì sao. Kia là sao B¡c-ð¦u so v¾i chân tr¶i b¢ng vî-ðµ cüa n½i mình ðang ðÑng. N½i ðây có vî-ðµ khoäng 10 ðµ B¡c nên th¤y sao B¡c-ð¦u r¤t th¤p. Nªu ði v« xích-ðÕo vî-ðµ Zéro thì s¨ không nhìn th¤y sao này næa.

Nhæng chòm sao Hi®p-sî, Song-nam, Häi-sß ðang ngã v« Tây - Nhæng chòm sao H±-cáp, Nhân-mã, Nam-dß½ng ðang m÷c lên. Hai mß½i hai gi¶, tôi vào m· máy Loran - Tôi s¨ ð¸nh v¸-trí cüa tàu lúc này, 23 gi¶ và nØa ðêm ð¬ xem tàu b¸ dÕt nhi«u hay ít. Trên ð¤t Phi, qu¯c-tª thiªt-l§p ra nhi«u ðài phát tín-hi®u cho Loran. Ðài nào · g¥n tín-hi®u s¨ ðªn sau. Ng߶i ta ðã áp-døng ð¸nh-lý cüa hình-h÷c l¾p m߶i là " Qûy-tích cüa nhæng ði¬m mà hi®u-s¯ khoäng-cách ðªn hai tiêu-ði¬m F1 và F2 không thay-ð±i là mµt ð߶ng Hyperpol ". MF1-MF2=C.V§n-t¯c cüa tín-hi®u là v§n-t¯c cüa âm-thanh. Cho nên hi®u-s¯ khoäng-cách cüa mµt tàu ðªn hai ðài b¢ng hi®u-s¯ th¶i-gian ðªn trß¾c và sau cüa tín-hi®u. MF1=VT1, MF2=VT2, MF1-MF2=V (T1-T2). Máy thu Loran s¨ cho hi®u-s¯ th¶i-gian ðó. Trên häi-ð° nhæng ð߶ng cong Hyperpol, T1-T2=C ðã ðßþc v¨ sÇn b¢ng nhæng ð߶ng r¤t lþt-lÕt ít có ng߶i nh§n biªt. Cho ðªn lúc này, Loran chßa ðßþc nhi«u ng߶i xØ-døng. Lý-do thÑ nh¤t là tàu th߶ng ði g¥n b¶. Lý-do thÑ hai là nhæng ng߶i có nhi«u kinh-nghi®m trong hàng-häi thiên-vån h÷ th¤y không c¥n-thiªt và không tin-tß·ng · Loran. Lý-do thÑ ba là máy thu Loran còn r¤t thô-s½ và r¤t khó xØ-døng. B·i máy lên s¨ th¤y nhæng dao-ðµng hình Sin nh¦y múa lung-tung cûng nhß màn änh cüa máy giao-ðµng ký âm-cñc. M²i ðài cho mµt tín-hi®u hình Sin. Ng߶i xØ døng phäi quay mµt nút ði«u-chïnh ð¬ ch°ng nh§p hai tín-hi®u ðó vào nhau.Mµt hàng s¯ hi®u-s¯ th¶i-gian s¨ nh¦y liên-tøc tùy theo v¸-thª ch°ng nh§p cüa hai tín-hi®u. Phäi t§p dßþt nhi«u khi có sÇn v¸-trí chính-xác ð¬ so-sánh thì m¾i có kinh-nghi®m s¯ nào là s¯ ðúng. Ðó là khuyªt-ði¬m cüa nhæng máy thu cû. Sau này ng߶i ta chª ra ðßþc bµ-ph§n ði«u-chïnh tñ-ðµng. TÕi m²i v¸-trí cüa tàu, máy s¨ cho ngay con s¯ chính-xác. Nh¶ ðó ð¸nh ngay ðßþc v¸-trí trong vài phút và m÷i th¶i-tiªt.

Máy thu cüa HQ-3 thuµc loÕi cû. Tôi phäi t§p dßþt nhi«u trong lúc tàu ði tu¥n-dß½ng, lúc ði g¥n b¶, lúc nào cûng có v¸-trí chính-xác ð¬ so-sánh nên cûng rút -tïa ðßþc nhi«u kinh-nhi®m.

V¸-trí lúc 24 gi¶ cho th¤y tàu ðã b¸ dÕt v« phía Nam r¤t xa, cách ví-trí mong-mu¯n g¥n 5 häi-lý. Dòng nß¾c · ðây r¤t mÕnh chäy xiªt nhß nhæng dòng nß¾c trong sông, ð¦y tàu trôi dÕt ði phång-phång - Ði ngang ðây mµt ðêm, tàu có th¬ b¸ ð¦y l®ch ði vài chøc häi-lý, g£p th¶i-tiªt x¤u thì càng t®-hÕi h½n. Sáng hôm sau không ðo ðßþc sao ð¬ tìm lÕi v¸-trí chính-xác thì coi nhß không biªt mình ðang · ðâu. Ðó là lý-do nhi«u tàu buôn ðã leo lên ðá khi chßa có Loran. Sau khi ki¬m-soát lÕi nhi«u l¥n, tôi g÷i ði®n-thoÕi xu¯ng phòng HÕm-trß·ng xin sØa lÕi hß¾ng ði. Ði chªch v« hß¾ng B¡c ð¬ bù-tr× ðµ dÕt. Tàu ð±i qua theo hß¾ng 080 ðµ thay vì 090.

L¶-m¶ sáng hôm sau, chúng tôi ðã sÆn-sàng ð¬ ðo sao. Tôi ðã ch÷n sÆn ba vì sao ð¬ ðo. Vì sao Vega cüa chòm sao Cung-ðàn(Lyra), sao Deneb cüa chòm Thiên-nga (Cygnus) và sao Altair cüa chòm Aquilk. Mu¯n ðo cho th§t chính-xác thì phäi ðo lúc v¥ng h°ng v×a m¾i ló lên ð¬ nhìn th¤y th§t rõ ð߶ng chân tr¶i. Lúc ðó ánh-sáng ðã làm m¶ ði không còn nhìn th¤y ðßþc các sao m¶, không còn nh§n-ð¸nh ðßþc hình-dáng các chòm sao, mà chï còn nhìn th¤y ðßþc các vì sao sáng nh¤t còn lÕi ð½n-ðµc và bé tí-teo trên n«n tr¶i xanh-biªc, bao-la. Phäi ðo th§t nhanh và th§t nhuy­n. Tr­ nåm, b¦y phút là tr¶i sáng rñc không còn nhìn th¤y ngôi sao nào næa.

-Thßþng-sî T¤n, sao Vega - SÇn-sàng?
- SÇn-sàng.
- Stop.
- 15 phút 29 giây.

Thßþng-sî T¤n ð÷c ð°ng h° và ghi gi¶.
- Cao ðµ 37 ðµ 14 phút ch¤m 3.

Thßþng-sî T¤n v×a l§p lÕi v×a ghi cao ðµ mà tôi v×a ðo.
- Tiªp-tøc, sao Deneb, sÇn-sàng?
- SÇn-sàng.
- Stop.

Theo cách ðó, chúng tôi ðo xong ba vì sao trong vòng vài phút. Thßþng-sî T¤n ôm nhæng dæ-ki®n ðó ði vào phòng Trung-tâm Chiªn-báo ð¬ tính-toán và s¨ cho ra v¸-trí cüa tàu lên phóng-ð°. T¤t cä tài-li®u, bài-v· ð«u b¢ng tiªng MÛ. Sî-quan có nhi®m-vø ðo, cung-c¤p dæ-ki®n Thßþng-sî có nhi®m-vø tính-toán và v¨. D߶ng nhß ðây là mµt cách ð¬ n¡m ch¡c r¢ng sî-quan không cung-c¤p nhæng dæ-ki®n sai. Tôi vào phòng Loran ð¬ l¤y thêm hai ð߶ng v¸-trí b¢ng Loran. Tôi ghi ra hai con s¯ và ðßa cho thßþng-sî T¤n. Tí næa ðây ông s¨ v¨ hai ð߶ngv¸-trí này lên phóng-ð° cùng v¾i ba ð߶ng v¸-trí l¤y ðßþc t× ba vì sao kia. Giao-ði¬m cüa nhæng ð߶ng này là v¸-trí cüa tàu.

Tôi tr· ra ðài chï-huy g£p ðÕi-uý Ðào ðang ði ca. Sáng nay tr¶i ð©p. M£t tr¶i lên tö rÕng. Gió th±i nh©. Nhi«u ðàn chim bi¬n bay lßþn trß¾c mûi tàu. Bi¬n êm, gþn sóng lån-tån, màu nß¾c xanh th¦m, xanh ðen nhß màu mñc, vì ðáy bi¬n còn quá sâu, khoäng hai ngàn thß¾c. ÐÕi-uý Ðào m¶i tôi ðiªu thu¯c:

- Sao? B§n rµn dæ hä, tàu b¸ dÕt nhi«u không?
- Chßa biªt, ông T¤n ðang v¨.
- HQ-2 cho biªt h÷ ðã r¶i ðäo h°i 5 gi¶. Ð߶ng ði không có gì tr·-ngÕi.

Thßþng-sî T¤n ðã v¨ xong, g÷i ra. ÐÕi-uý Ðào và trung-uý Sang theo tôi vào xem v¸-trí. Trên phóng-ð° ba ð߶ng v¸-trí t× ba vì sao và hai ð߶ng Loran c¡t nhau tÕi mµt ði¬m r¤t nhö.

ÐÕi-uý Ðào höi ðùa:
- Ông T¤n, ông có v¨ ån gian không mà m¤y ð߶ng này g£p nhau tÕi mµt ði¬m nhß v§y? Phäi giao nhau thành nhæng hình tam-giác nhö hay l¾n ch¾?

Thßþng-sî T¤n mîm c߶i:
- Ông S½n m¾i vô ngh« nhßng ðã ðo sao r¤t nhuy­n, không thua gì trung-uý Tu¤n trß¾c ðây.

Trung-uý S½n phø-h÷a:
- Ngh« này có vë thú-v¸. Tôi là dân Võ-b¸ Ðà-lÕt, xu¯ng tàu lÕi k©t lo chuy®n tiªp-li®u, lß½ng-b±ng, hôm nào phäi dþt ngh« ðo sao m¾i ðßþc.

V¸-trí này r¤t g¥n v¾i v¸-trí tôi ðã phöng-ð¸nh nh¶ ðã ði«u-chïnh ðµ dÕt h°i khuya. Tôi báo-cáo cho HÕm-trß·ng biªt và cho tàu tr· lÕi hß¾ng cû 090 ðµ ð¬ tiªn vào khoäng giæa cüa hai ðäo Itu Aba và Tr߶ng-Sa. B±ng nghe trung-sî Thäo phø-trách Radar báo-cáo:
Báo-cáo có Echo cho hß¾ng 12 gi¶, khoäng cách 35 häi-lý.

ÐÕi-uý Ðào quay qua tôi:
- Ch¡c-ch¡n là HQ-2, tôi s¨ liên-lÕc không có gì ðáng lo næa. Quí-v¸ xu¯ng ån sáng ði.

Ъn 10 gi¶ sáng thì HQ-3 ðang hß¾ng thÆng t¾i Tr߶ng-Sa, cách 12 häi-lý, nhìn th¤y ðßþc qua ¯ng dòm mµt vùng ð¤t th¤p l¶-m¶ n¢m trên ð߶ng chân tr¶i. G¥n ðó là vùng nß¾c l£ng-yên,phÆng-lÏ nhß m£t h°. Tàu giäm v§n-t¯c xu¯ng 10 gút, cho ng߶i quan-sát trß¾c mûi và mÞ máy ðo chi«u sâu liên-tøc. е sâu giäm r¤t nhanh -T× 1,200 thß¾c, chÆng m¤y ch¯c giäm xu¯ng còn 500, r°i 100, r°i 10 thß¾c, 8 thß¾c, r°i d×ng lÕi · ðµ sâu 7 thß¾c, 8 thß¾c. Tàu ðang ði trên ðïnh cüa núi chìm, trên Tizara bank. Nß¾c trong leo-lëo, nhìn th¤y ðá dß¾i ðáy,g¥n nhß chÕm vào ðáy tàu. HQ-3 cÑ tiªn t¾i trong tình-trÕng ðó qua g¥n 10 häi-lý, cho ðªn lúc thä neo sát bên b¶ Tr߶ng-Sa.

C. NI‹M HY-VONG.

Häi-ðäo Tr߶ng-Sa là nhæng bãi cát vàng r¤t th¤p, mà nhæng ngày sóng to gió l¾n, nß¾c thüy-tri«u có th¬ tràn ng§p cä ðäo. Chen l¦n giæa nhæng bãi cát vàng là nhæng chòm cây dÕi, cây nhào, cây gai, chï cao ðªn ð¥u ng߶i. Cao nh¤t là mµt hàng d×a chín, m߶i cây m÷c thÆng-t¡p thành mµt hàng theo hß¾ng Tây-nam, Ðông-b¡c, t× mé nß¾c vào sâu trong ðäo khoäng 200 thß¾c. Hàng d×a này là mµt nét ð£c-s¡c cüa Tr߶ng-Sa.

Mµt trái d×a khô nào ðó, b¸ gió bão trôi dÕt vào ðây. Cây d×a ð¥u tiên m÷c ngay trên bãi cát g¥n mé nß¾c. Nhæng trái d×a khô cüa cây d×a ð¥u tiên này s¨ b¸ gió mùa, gió n°m, gió b¤c ð¦y trôi vào bi¬n cä, vì nó n¢m · mµt v¸-thª mà nhæng c½n gió bình-th߶ng không th¬ ð¦y ðßþc trái d×a khô vào trong sâu. Nhæng cây d×a kª tiªp chï có th¬ m÷c quanh-qu¦n g¥n cây d×a này,quanh-qu¦n g¥n mé nß¾c. Tình-trÕng ðó không biªt ðã xäy ra trong bao nhiêu nåm. phäi ch¶ có mµt duyên may, mµt c½n gió cüa bão t¯, mµt c½n gió chß¾ng, mµt c½n gió sai mùa ðªn ðúng lúc, m¾i ð¦y ðßþc mµt trái d×a khô vào sâu bên trong vài chøc thß¾c. Ðây là cây d×a tiên-phong m÷c ðßþc trên ð¤t cao, bên trong nhæng cây d×a khác. R°i hàng d×a cûng d×ng lÕi · ðây vì nhæng trái d×a khô cüa cây d×a thÑ hai này cûng b¸ nhæng c½n gió bình-th߶ng ð¦y ngßþc ra ngoài mé nß¾c. Mu¯n ðßþc mµt cây d×a khác vào trong sâu næa, phäi ch¶ mµt duyên may khác. Và cu¯i cùng, mu¯n có ðßþc mµt hàng d×a vào trong sâu hai tråm thß¾c nhß nhìn th¤y hi®n gi¶, là do nhi«u duyên khác næa. Mu¯n có mµt hàng d×a nhß v§y, không ai biªt ðã träi qua mµt tiªn-trình bao lâu. Có th¬ vài tråm nåm, có th¬ vài chøc nåm.

Hàng d×a này là hình änh cüa ni«m hy-v÷ng vào d¥u-höa cüa mi«n Nam. Thª-h® cüa chúng ta l¤y d¥u · g¥n b¶, · nhæng n½i có ðµ sâu vài chøc thß¾c. Thª-h® kª tiªp s¨ l¤y d¥u · ðµ sâu h½n, vài tråm thß¾c. R°i thª-h® tiªp n¯i næa m¾i có khä-nång l¤y d¥u · ðµ sâu vài ngàn thß¾c. Mu¯n l¤y d¥u · g¥n Tr߶ng-Sa, không ai biªt s¨ vào thª-h® nào. Gi¯ng nhß hàng d×a kia, không ai biªt phäi bao lâu m¾i có ðßþc.

Hi®n tÕi mi«n Nam ðang l¤y d¥u · dàn khoan BÕch-h±, · hß¾ng Ðông-nam Vûng-tàu, cách xa 100 cây s¯, · ðµ sâu 40 thß¾c. Dàn khoan ÐÕi-hùng cûng · hß¾ng ðó, cách xa b¶ h½n 200 cây-s¯, · ðµ sâu 100 thß¾c. D¥u cüa nhæng dàn khoan này, nghe nói chßa có h§u-quä kinh-tª.

Vài nåm trß¾c ðây, ng߶i ta nói ðªn tß½ng-lai sáng-lÕn cüa d¥u-höa mi«n Nam, gi¯ng nhß Nam-dß½ng. Nhi«u công-ty d¥u cüa kh¡p thª-gi¾i ðªn hþp-tác ð¤u th¥u, thåm dò. Nhßng không ai biªt vì lý-do gì, nhæng hãng d¥u tu¥n-tñ rút lui. Và gi¶ ðây, theo sñ rút lui cüa MÛ, tß½ng-lai d¥u-höa cüa mi«n Nam chï còn là m½-ß¾c.

Lý-do an-ninh chång? Ng߶i MÛ rút lui, không ai ðü sÑc bäo-v® các dàn khoan. Lý-do chính-tr¸ chång? MÛ chßa c¥n ðªn d¥u bây gi¶. D¥u cüa VN ð¬ dñ-træ cho thª-gi¾i mai sau. Lý-do nµi tÕi chång? Mi«n Nam không có nhi«u d¥u? Ho£c là c½-quan d¥u-khí cüa mi«n Nam ðã quá chü-quan, quá cÑng r¡n trong lu§t-l®, ðã soÕn-thäo ra nhæng hþp-ð°ng khó-khån, không tß·ng, khiªn cho các hãng d¥u nän-chí rút lui?

Lý-do có th¬ là t±ng-hþp cüa các lý-do trên. Nhßng chung-qui, mi«n Nam thiªu may-m¡n, ðã lÞ m¤t mµt d¸p ð¬ tñ-túc, tñ-c߶ng. Nam-dß½ng may-m¡n h½n nhi«u. Nam-dß½ng ðã tr· thành mµt nß¾c sän-xu¤t d¥u cho thª-gi¾i. Nam-dß½ng bây gi¶ nhß mµt cô gái trë ð©p ðßþc m÷i ng߶i nâng-niu, chi«u-chuµng. Còn mi«n Nam nhß mµt ng߶i b®nh hoÕn, ¯m yªu, ho-hen, nhßng lÕi nuôi nhi«u mµng-tß·ng xa-v¶i. Ni«m hy-v÷ng vào d¥u-höa cüa mi«n Nam r°i ðây s¨ tr· thành nhö bé xa-xôi nhß häi-ðäo Tr߶ng-Sa./.

Texas, mùa xuân 1997.

ÐOÀN-XUYÊN-S´N