Vào ð¥u nåm 1974, trong lúc tình hình chiªn sñ tÕi Vi®t Nam tr· nên vô cùng sôi ðµng v¾i các tr§n ðánh l¾n di­n ra trên kh¡p b¯n vùng chiªn thu§t thì ngoài kh½i Bi¬n Ðông ðã xäy ra mµt tr§n häi chiªn có t¥m vóc l¸ch sØ giØa Häi Quân VNCH và Häi Quân Trung Cµng. Ðây là l¥n ð¥u tiên k¬ t× khi Hßng ÐÕo Vß½ng Tr¥n Qu¯c Tu¤n dß¾i th¶i Nhà Tr¥n ðánh th¡ng quân Mông C±, Nam quân lÕi ðøng ðµ v¾i B¡c quân trên m£t bi¬n. Và cûng nhß nhæng l¥n trß¾c, tuy lñc lßþng cüa kë thù phß½ng B¡c mÕnh h½n g¤p nhi«u l¥n, các chiªn sî Häi Quân Vi®t Nam Cµng Hòa noi gß½ng Thánh T± ðã anh dûng chiªn ð¤u, gây cho ð¸ch nhæng t±n th¤t n£ng n«.

Vào th¶i ði¬m ðó, T±ng Th¯ng Nixon trß¾c ðây ðã dùng chính sách "ngoÕi giao bóng bàn" ve vãn ðßþc Trung Cµng nên nhi«u dß lu§n cho r¢ng Hoa KÏ ðã gián tiªp bàn giao qu¥n ðäo Hoàng Sa cho Trung Cµng cûng nhß bán ðÑng mi«n Nam Vi®t Nam chï mµt nåm sau ðó. Nghi v¤n này s¨ ðßþc bàn t¾i · ph¥n sau. Ði«u quan tr÷ng c¥n nói · ðây là ngay trong th¶i gian tr§n häi chiªn xäy ra cách ðây g¥n mµt ph¥n tß thª kÖ, chính các sî quan Häi Quân Hoa KÏ cûng không giám nghî r¢ng Häi Quân Vi®t Nam s¨ tham chiªn vì lñc lßþng ðôi bên quá chênh l®ch. Nhæng "c¯ v¤n" kiêm chuyên gia v« Häi Quân này dñ trù r¢ng các chiªn hÕm Vi®t Nam s¨ l£ng l¨ rút lui bö m£c qu¥n ðäo Hoàng Sa thân yêu r½i vào tay gi£c.

Nhæng ß¾c ðoán trên ðßþc cån cÑ vào thái ðµ cüa Häi Quân Hoa KÏ lúc ðó ðang làm bá chü Bi¬n Ðông nhßng cho biªt h÷ ðÑng ngoài vòng tranh ch¤p. Ngoài ra, h÷ cûng không ð°ng ý vi®c xØ døng các khinh t¯c ðînh (PT boat) tÕi Ðà NÇng, tuy v¾i thüy thü ðoàn Vi®t Nam ði«u khi¬n nhßng lÕi do Hoa KÏ ki¬m soát. Ngay t¾i khi tr§n häi chiªn ðã kªt thúc, lñc lßþng HQ Hoa KÏ vçn còn t× ch¯i tiªp cÑu nhæng thüy thü Vi®t Nam lâm nÕn, mµt ði«u trái ngßþc v¾i qui lu§t cüa ng߶i ði bi¬n. Cho t¾i nay, chúng tôi ðã nhi«u l¥n viªt thß yêu c¥u phòng Quân SØ cüa Häi Quân Hoa KÏ cung c¤p nhæng dæ ki®n ðã ðßþc giäi m§t v« tr§n Häi Chiªn Hoàng Sa, nhßng lúc nào h÷ cûng trä l¶i "không có b¤t cÑ mµt tài li®u nào liên quan trong h° s½ lßu træ". Ðây là mµt ði«u r¤t khó tin vì lúc ðó, Häi Ðoàn 77 (Task Force 77) cüa HQ Hoa KÏ g°m nhi«u mçu hÕm và các chiªn chÕm y¬m trþ t±ng Cµng g¥n 20 t¥u chiªn ðang hoÕt ðng ðang hoÕt ðµng tÕi v¸ trí "Yankee" (Yankee Station) cách Hoàng Sa v« phía Ðông B¡c không xa. Th§t sñ Hoa KÏ có hoàn toàn "không biªt" hay ðÑng ngoài vø tranh ch¤p hay không? Vì lý do gì? M¶i ðµc giä tu¥n tñ theo dõi các di­n biªn cüa tr§n häi chiªn tÕi Hoàng Sa ð¬ tìm câu trä l¶i.

Nhßng ngoài sñ dñ ðoán cüa Hoa KÏ cûng nhß cüa Trung Cµng, Häi Quân Vi®t Nam Cµng Hòa dù ð½n ðµc và cô thª cûng ðã dùng hªt sÑc tham chiªn. Các chiªn sî áo tr¡ng ðã can ðäm n± súng vào quân xâm lång và chiªn ð¤u ðªn t§n cùng khä nång cüa mình. Sau tr§n häi chiªn, dß lu§n báo chí qu¯c tª ðã bày tö nhi«u thi®n cäm qua nhæng bài bình lu§n r¤t thu§n lþi cho Vi®t Nam trong khi lên án b÷n xâm lßþc Trung Cµng.

Trß¾c hªt, tß·ng cûng c¥n nêu lên mµt vài ði¬m liên quan ðªn vi®c sßu t¥m tài li®u ð¬ viªt bài này. Nói chung, ðây là vi®c r¤t khó khån vì ða s¯ ðã b¸ th¤t lÕc ho£c vùi chôn trong quá khÑ. ThÑ nh¤t, tr§n häi chiªn xäy ra cách ðây ðã lâu nên nhæng chi tiªt ngay cä ð¯i v¾i nhæng ng߶i ðã trñc tiªp tham dñ không ít thì nhi«u cûng b¸ mai mµt v¾i th¶i gian. Vä lÕi, m²i nhân chÑng tùy theo v¸ trí và hoàn cänh s¨ có t¥m nhìn và nh§n xét khác nhau, do ðó vi®c t߶ng thu§t trung thñc nhß mµt máy quay phim thiªt tß·ng không th¬ nào thñc hi®n ðßþc. ThÑ hai, tuy ðã có mµt s¯ bài viªt v« Hoàng Sa nhßng nhæng tài li®u này ph¥n l¾n dña vào ký Ñc nên kém chính xác và chßa ðü ð¬ nói lên t¥m vóc quan tr÷ng cüa biªn c¯ l¸ch sØ này. ThÑ ba, vì mi«n Nam ðã b¸ Cµng Sän xâm chiªn nên nhæng tài li®u chính thÑc nhß các phúc trình h§u hành quân cüa các chiªn hÕm tham chiªn cûng nhß cüa BTL/HQ r¤t khó sao løc lÕi. Theo HQ Trung Tá Vû Hæu San, báo Le Courier du Vietnam cho biªt ngày nay còn có mµt bän T±ng Kªt Häi Chiªn Hoàng Sa cüa BTL/HQ trình BTTM/QLVNCH lßu giæ tÕi Hà Nµi. Chúng tôi nghe nói HQ ÐÕi Tá Hà Vån NgÕc ðang sØ soÕn viªt v« tr§n häi chiªn tÕi Hoàng Sa, dñ trù hoàn t¤t vào nåm 1999 là ngày kÖ ni®m 25 nåm tr§n ðánh. Ðây là mµt ngu°n tin r¤t ðáng khích l®, vì ch¡c ch¡n ÐÕi tá là ng߶i biªt nhi«u nh¤t và ðü th¦m quy«n nh¤t ð¬ t߶ng thu§t v« tr§n ðánh do chính ông chï huy.

Vì nhæng lý do trên, tuy khä nång và hoàn cänh hÕn h©p, chúng tôi cûng c¯ g¡ng viªt lÕi tr§n häi chiªn tÕi Hoàng Sa, càng g¥n v¾i sñ th§t càng t¯t, cån cÑ vào nhæng tài li®u thâu th§p ðßþc cûng nhß nhæng l¶i k¬ lÕi cüa các nhân chÑng. Tác giä may m¡n và hãnh di®n ðßþc là bÕn cùng khóa 11 SQHQ Nha Trang v¾i hai trong s¯ b¯n v¸ HÕm Trß·ng tham chiªn, ðó là HQ Trung Tá Vû Hæu San, HÕm Trß·ng Khu Trøc HÕm Tr¥n Khánh Dß HQ-4 và HQ Trung Tá PhÕm Tr÷ng QuÏnh, HÕm Trß·ng Tu¥n Dß½ng HÕm Tr¥n Bình Tr÷ng HQ-5. Hai HÕm Trß·ng còn lÕi là HQ Trung Tá Lê Vån Thñ (Tu¥n Dß½ng HÕm Lý Th߶ng Ki®t HQ-16) thuµc khóa 10 SQHQ Nha Trang và c¯ HQ Trung Tá Ngøy Vån Thà thuµc khoá 12 SQHQ Nha Trang là các khóa sát trên và dß¾i trong lúc cùng h÷c tÕi Nha Trang nên cûng có d¸p quen biªt ít nhi«u. Ngoài ra, chúng tôi cûng có d¸p tiªp chuy®n nhi«u l¥n v¾i HQ ÐÕi Tá Hà Vån NgÕc là Sî Quan Chï Huy Chiªn Thu§t trong tr§n häi chiªn tÕi Hoàng Sa. Chúng tôi cûng cám ½n anh bÕn trë Trß½ng Vån Quang hi®n cß ngø tÕi Úc Châu ðã trþ giúp sßu t¥m nhi«u hình änh và chi tiªt hiªm có. Nhßng dù sao, bài viªt này ch¡c ch¡n s¨ còn r¤t nhi«u thiªu sót và kém chính xác, tác giä mong möi s¨ ðßþc nhæng ng߶i biªt chuy®n thång th¡n phê bình xây và b± túc ð¬ ph¥n tài li®u v« tr§n häi chiªn Hoàng Sa ðßþc thêm ð¥y ðü.

Ь d­ dàng theo tr§n häi chiªn l¸ch sØ tÕi Hoàng Sa, trß¾c khi t߶ng thu§t chi tiªt v« tr§n, chúng tôi s¨ nói qua v« qu¥n ðäo này và sau cùng s¨ nêu lên vài nh§n xét và bình lu§n.

(Xem bän ð° vùng Ðông Nam Á)

1. Bi¬n Ðông: Xác иnh mµt Danh T×

Trên các bän ð° cûng nhß häi ð° qu¯c tª, vùng bi¬n cñc Tây cüa Thái Bình Dß½ng n¢m v« phía Nam løc ð¸a Trung Hoa th߶ng ðßþc g÷i là South China Sea. Theo thông l®, các nhà hàng häi th¶i xßa th߶ng l¤y tên khu vñc ð¤t li«n lân c§n ð¬ ð£t tên vùng bi¬n tiªp giáp. Vì v§y, trên bän ð°, chúng ta th¤y nhæng tên bi¬n quen thuµc nhß: Bi¬n „n е hay „n е Dß½ng (Indian Ocean), Bi¬n Nh§t Bän (Sea of Japan), V¸nh B¡c Vi®t (Gulf of Tonkin), V¸nh Thái Lan (Gulf of Thailand) hay V¸nh M­ Tây C½ (Gulf of Mexico) v.v...

Do ðó, South China Sea chï ð½n thu¥n ðßþc dùng ð¬ chï vùng bi¬n n¢m v« phía Nam løc ð¸a Trung Hoa. Tuy có chæ "China" trong ðó nhßng danh t× này không bao hàm ý nhîa "cüa" hay "thuµc v«" Trung Hoa, cûng nhß V¸nh M­ Tây C½ không phäi là tài sän riêng cüa Mexico. S· dî c¥n xác ð¸nh nhß trên ð¬ tránh nhæng hi¬u l¥m, vì r¤t có th¬ khi th¤y chæ "China", mµt s¯ ng߶i ng߶i có th¬ ngµ nh§n là "cüa Trung Hoa". Riêng ð¯i v¾i ng߶i Vi®t Nam, tuy South China Sea · phía Nam Trung Hoa, nhßng lÕi n¢m v« phía Ðông cüa Vi®t Nam, nên thiªt tß·ng "Bi¬n Ðông" là tên chính xác ð¬ m®nh danh vùng bi¬n thân yêu này. T× ngàn xßa, t± tiên ta ðã có danh t× Bi¬n Ðông. B¢ng chÑng là nhæng câu ca dao quen thuµc nhß:

"Dã tràng xe xát Bi¬n Ðông,
Nh÷c mình mà chÆng nên công cán gì"

Ho£c "Thu§n vþ thu§n ch°ng, tát Bi¬n Ðông cûng cÕn".

Trong bài "Vån Tª Cá Sâu" b¢ng tiªng Nôm cüa ðÕi h÷c sî Nguy­n Thuyên cûng có câu nhß sau:

"NgÕc ngß kia hÞi mày có hay,
Bi¬n Ðông rµng rãi là n½i mày,
Phú Lß½ng ðây thuµc n½i Thánh vñc,
LÕc l¯i ðâu mà lÕi t¾i ðây?"

Nh§n xét nhß trên, chúng tôi mÕnh dÕn ð« ngh¸ các sách báo cüa ng߶i Vi®t nên dùng danh xßng Bi¬n Ðông ð¬ thay thª cho t× ngæ Nam Häi hay South China Sea. Ðây không nhæng là mµt vi®c làm "danh chính ngôn thu§n", mà còn nh¡c nh· chúng ta luôn luôn nh¾ ðªn vùng bi¬n thân thiªt ðã g¡n li«n v¾i v§n mÕng dân tµc qua nhæng thång tr¥m cüa l¸ch sØ.

2. V¸ Trí

Trên bän ð° hàng häi, qu¥n ðäo Hoàng Sa là mµt chu²i g°m trên 100 ðäo nhö n¢m ngoài kh½i Vi®t Nam, giæa kinh tuyªn 111 ðµ - 113 ðµ Ðông và vî tuyªn 15 ðµ 45 - 17 ðµ 05 B¡c. Nói khác ði, qu¥n ðäo này cách b¶ bi¬n Ðà NÇng ch×ng 170 häi lý (khoäng 300 cây s¯) v« hß¾ng Ðông và có khoäng cách t× 400 häi lý ðªn 500 häi lý (720 cây s¯ ðªn 900 cây s¯) ð¯i v¾i các häi cäng Sài Gòn, häi Phòng, Hß½ng cäng và Manila. Theo tøc truy«n, toán thám sát dß¾i tri«u vua Gia Long báo cáo qu¥n ðäo này có nhi«u bãi cát vàng, vì v§y nên ðßþc ð£t tên là Hoàng Sa.

3. иa Thª

Trên các häi ð° qu¯c tª, qu¥n ðäo Hoàng Sa ðßþc g÷i là Paracel Islands hay Paracels. Có ng߶i cho r¢ng tên Paracel b¡t ngu°n t× chæ B° Ðào Nha "Paracel" có nghîa là "ðá ng¥m". Giä thuyªt này nghe cûng khá hþp lý vì m¤y thª kÖ trß¾c ðây, dân B° Ðào Nha (Portugal) và Tây Ban Nha (Spain) có r¤t nhi«u ði häi thuy«n n±i tiªng chu du thám hi¬m vòng quanh thª gi¾i. Ði t¾i ðâu, h÷ dùng tên cüa nß¾c mình ð¬ ð£t cho nhæng vùng bi¬n hay ðãt lÕ chßa ðßþc ghi chép trên bän ð°. H½n næa, các ðäo trong vùng Hoàng Sa th߶ng r¤t th¤p, chï cao ch×ng vài ba thß¾c trên m£t bi¬n nên trông nhß nhæng bãi ðá ng¥m khi thüy tri«u lên. Giä thuyªt thÑ hai cho r¢ng "Paracel" là tên mµt thß½ng thuy«n thuµc công ty Ðông „n cüa ng߶i Anh b¸ m¡c cÕn và chìm tÕi vùng Hoàng Sa vào khoäng thª kÖ thÑ 16. Chúng tôi thiªt nghî giä thuyªt thÑ hai này có vë hæu lý h½n, vì trong qu¥n ðäo Hoàng Sa có nhóm ðäo Amphitrite là tên cüa mµt tàu Pháp g£p nÕn tÕi Hoàng Sa khi vßþt bi¬n buôn bán v¾i Trung Hoa vào thª kÖ thÑ 17.

Theo các bän ð° c± cüa Vi®t Nam, qu¥n ðäo Hoàng Sa mang tên bãi Cát Vàng hay C°n Vàng vì cát tÕi ðây th߶ng có màu vàng, nh¤t là tÕi ðäo Quang Hòa. Ng߶i Trung Hoa g÷i vùng này là Hsisha hay Xisha Quandao tÑc là Tây Sa qu¥n ðäo. Qu¥n ðäo Hoàng Sa g°m có r¤t nhi«u ðäo l¾n, ðäo nhö, c°n cát, bãi cát, ðá ng¥m v.v... nên r¤t khó xác ð¸nh có t±ng cµng bao nhiêu "ð½n v¸". Ðäo cao nh¤t là Rocky Island nhô cao khöi m£t nu¾c ch×ng 20 thß¾c. Sách c± Vi®t Nam cho biªt có cä thäy ch×ng 130 ðäo, c°n v.v... Tuy nhiên, trên các häi ð° qu¯c tª chúng ta th¤y chï ghi nh§n vài ba chøc ðäo l¾n. Tß·ng cûng c¥n nói thêm, ngoài các ðäo, c°n và ðá n±i cao khöi m£t nß¾c, vùng Hoàng Sa còn có hai bãi ng¥m (Bank hay Shoal) r¤t l¾n luôn luôn chìm dß¾i mñc nß¾c bi¬n, ðó là Macclesfield và Scarborough Shoal n¢m v« hß¾ng Ðông. Nhæng bãi ng¥m hay vùng nß¾c cÕn giæa bi¬n này r¤t nguy hi¬m cho các tàu bè qua lÕi vì khi th¶i tiªt t¯t, m£t bi¬n trông r¤t phÆng l£ng bình yên không có d¤u hi®u de d÷a nào, chï khi tr¶i n±i sóng gió m¾i th¤y nhæng lßþng sóng bÕc ð¥u trên các vùng bã hay ðá ng¥m.

Nªu chï k¬ riêng nhæng ðäo (ðá, ð¤t, bãi cát, c°n ... cao h½n m£t bi¬n), qu¥n ðäo Hoàng Sa ðßþc các nhà hàng häi chia thành hai nhóm chính: ðó là nhóm Trång Khuyªt và nhóm An Vînh.

A. Nhóm Trång Khuyªt (Crescent Group)
(Xem bän ð° qu¥n ðäo Hoàng Sa)

Nhæng ðäo thuµc nhóm này kªt hþp lÕi thành mµt hình cánh cung hay lßÞi li«m nên ðßþc ð£t tên là Trång Khuyªt hay Nguy®t Thi«m, tên qu¯c tª là Crescent hay Croissant. Ðây là nhóm ðäo quan tr÷ng nh¤t n¢m v« phía Tây cüa qu¥n ðäo Hoàng Sa, tÑc là g¥n v¾i ð¤t li«n Vi®t Nam nh¤t. Nhóm này g°m 7 hòn ðäo chính và mµt s¯ bãi ng¥m.

1. Ðäo Hoàng Sa (Pattle Island): Ðây là hòn ðäo chính cüa qu¥n ðäo, nhßng lÕi không phäi là ðäo l¾n nh¤t. Ðäo này hình b¥u døc, chi«u dài khoäng 950 thß¾c, chi«u rng khoäng 650 thß¾c. các c½ s· quân sñ, ðài khí tßþng, häi ðång, c¥u tàu ... ð«u ð£t trên hòn ðäo này. Nhæng c½ s· này ða s¯ ðßþc thiªt l§p t× th¶i Pháp thuµc, ð«u thuµc quy«n s· hæu cüa VNCH. Ngoài ra còn có các kiªn trúc khác nhß Miªu Bà, Nhà Th¶, bia chü quy«n Vi®t Nam và ð߶ng xe g¶ng dçn ra c¥u t¥u ð¬ chuy¬n v§n phân bón. Vì là ðäo chính có nhi«u c½ s· hành chánh nên th߶ng dùng làm tên chung cho cä qu¥n ðäo.

Ðäo Hoàng Sa ðü l¾n ð¬ thiªt l§p mµt phi ðÕo ng¡n t¥m. Vào ð¥u nåm 1974, VNCH dñ trù xây c¤t mµt phi tr߶ng tÕi ðây nhßng khi toán công binh thám ðßþc t¥u Häi Quân ch· ra t¾i n½i thì ðäo b¸ Trung Cµng cßÞng chiªm. Dß¾i th¶i VNCH, có mµt trung ðµi иa Phß½ng Quân thuµc chi khu Hòa Vang thuµc ti¬u khu Quäng Nam ð°n trú .

2. Ðäo Cam Tuy«n (hay Hæu Nh§t - Robert Island): Ðäo mang tên mµt xu¤t ðµi dß¾i tri«u nhà Nguy­n tên th§t là Nguy­n Hæu Nh§t. Di®n tích ðäo này ch×ng 0.32 cây s¯ vuông, n¢m cách ðäo Hoàng Sa ch×ng 3 häi lý v« hß¾ng Nam. Ðäo có mµt vòng san hô bao chung quanh, có ch² ån li«n t¾i b¶ ðäo.

3. Ðäo Duy Mµng (Drummond Island): Hình b¥u døc, cao ch×ng 4 thß¾c trên m£t bi¬n, di®n tích ch×ng 0.41 cây s¯ vuông. Nß¾c tß½ng ð¯i sâu, t¥u l¾n có th¬ vào sát b¶ chï cách vài ba tråm thß¾c. Trong tr§n häi chiªn tÕi Hoàng Sa vào tháng 1 nåm 1974, ða s¯ các chiªn hÕm trung Cµng t§p trung quanh ðäo này.

4. Ðäo Quang Änh (hay Vînh LÕc - Money Island): Quang Änh là tên mµt v¸ ði trß·ng dß¾i tri«u Nguy­n tên th§t là PhÕm Quang Änh. Vào th¶i vua Gia Long, v¸ ðµi trß·ng này th߶ng ðem häi thuy«n ra Hoàng Sa ð¬ thu lßþm häi v§t. Ðäo cao ch×ng 6 thß¾c, di®n tích g¥n nØa cây s¯ vuông. Chung quanh ðäo có nhi«u ðá ng¥m và san hô r¤t nguy hi¬m cho t¥u bè.

5. Ðäo Quang Hòa (Duncan Island): Là hòn ðäo l¾n nh¤t trong nhóm trång khuyªt v¾i di®n tích ch×ng nØa cây s¯ vuông. Quanh ðäo là bãi cát m¥u vàng, có l¨ vì v§y mà cä qu¥n ðäo mang tên Hoàng Sa, bãi Cát Vàng hay C°n Vàng. Vì có nhi«u ðäo nhö n¯i li«n v¾i nhau b¢ng nhæng giäi cát nên có mµt s¯ häi ð° chia ðäo này thành hai ðäo Quang Hòa Ðông và Quang Hòa tây. Chung quanh ðäo có vòng san hô bao b÷c. Trong tr§n häi chiªn giæa HQ VNCH và Trung Cµng, chiªn hÕm ðôi bên ðã ðøng ðµ nhau tÕi m£t Tây, chï cách ðäo m¤y häi lý.

6. Ðäo BÕch Qüy (Passu Island): Ðäo c¤u tÕo b¢ng san hô, r¤t th¤p, chï nhô lên khöi m£t nß¾c khi thüy tri«u xu¯ng. Ðäo r¤t tr½ tr÷i khiªn ng߶i khó có th¬ sinh s¯ng.

7. Ðäo Tri Tôn (Triton Island): G¥n v¾i ð¤t li«n Vi®t Nam nh¤t. Ðäo tr½ tr÷i toàn ðá và san hô chªt.

8. Các bãi ng¥m: Ngoài các ðäo chính nêu trên trong vùng bi¬n thuµc nhóm Trång Khuyªt còn có mµt s¯ bãi ng¥m ðáng k¬ và r¤t nguy hi¬m cho t¥u bè qua lÕi sau ðây:

Bãi Antelope Reef: G°m toàn san hô ng¥m, n¢m v« phía Nam ðäo Hæu Nh§t và phía Ðông ðäo Quang Änh.
Bãi Vuladdore: N¢m v« hß¾ng Ðông Nam cüa nhóm Trång Khuyªt, các ch×ng 20 häi lý.
Bãi Discovery Reef: Là bãi ng¥m l¾n nh¤t. Ðây là mµt vòng rng toàn san hô, chi«u dài ch×ng 15 häi lý và rµng ch×ng 5 häi lý.

B. Nhóm An Vînh (Amphitrite Group)

N¢m v« hß¾ng Ðông B¡c qu¥n ðäo Hoàng Sa. An Vînh nguyên là tên cüa mµt xã thuµc tïnh Quäng Ngãi th¶i trß¾c. Sách ÐÕi Nam Thñc Løc Tiên Biên chép v« xã này nhß sau: "Ngoài bi¬n xã An Vînh, huy®n Bình S½n, Quäng Ngãi có h½n 100 c°n cát kéo dài t¾i không biªt m¤y ngàn d§m, tøc g÷i là VÕn Lý Hoàng Sa Châu ... H°i qu¯c s½ ð¥u tri«u Nguy­n có ð£t ði Hoàng Sa g°m 70 ng߶i l¤y dân xã An Vînh sung vào, hàng nåm cÑ ðªn tháng ba cßÞi thuy«n ra ðäo, ba ðêm thì t¾i n½i ... "

Nhóm An Vînh còn có tên là Amphitrite hay Tuyên ÐÑc, g°m nhi«u ðäo tß½ng ð¯i l¾n và cao. Sau ðây là mµt s¯ ðäo chính:

Ðäo Phú Lâm.
Ðäo Cây, còn g÷i là ðäo Cù Mµc.
Ðäo Lincoln.
Ðäo Trung.
Ðäo B¡c.
Ðäo Nam.
Ðäo Tây.
Ðäo Hòn Ðá.

Häi ðäo quan tr÷ng nh¤t trong nhóm An Vînh là ðäo Phú Lâm, còn g÷i là Woody Island n¢n cÕnh ðäo Hòn Ðá nhßng di®n tích l¾n h½n nhi«u. Trß¾c ð® nh¸ thª chiªn, ngß¾i Pháp tÕi Ðông Dß½ng ðã khai thác nhæng ðäo thuµc nhóm An Vînh. H÷ cûng thiªt l§p tÕi ðây mµt ðài khí tßþng gi¯ng nhß trên ðäo Hoàng Sa. Sau thª chiªn thÑ hai, Pháp phái chiªn hÕm Savorgnan de Brazza ðªn chiªm lÕi các ðäo tÕi vùng Hoàng Sa t× tay ng߶i Nh§t vào tháng 6 nåm 1946. Nhßng sau ðó vì chiªn tranh Vi®t Pháp bùng n±, Pháp phäi rút quân v« ð¤t li«n. Lþi døng c½ hµi Hoàng Sa b¸ bö tr¯ng, Trung Hoa l¤y c¾ giäi gi¾i quân Nh§t ðã lén ð± quân lên ðäo Phú Lâm r°i chiªm ðóng luôn ðäo này. Ngoài ra, h÷ cûng tiªn xa h½n v« phía Nam, chiªm luôn ðäi Thái Bình (Itu Aba) thuµc qu¥n ðäo Tr߶ng Sa cüa Vi®t Nam.

Vào ngày 13 tháng 1 nåm 1947, ng߶i Pháp tÕi Ðông Dß½ng chính thÑc phän kháng hành ðµng chiªm ðóng các häi ðäo b¤t hþp pháp cüa Trung Hoa và phái chiªn hÕm le Tonkinois ra Hoàng Sa. Th¤y ðäo Phú Lâm dã b¸ chiªm ðóng và phòng thü kÛ lßÞng, chiªn hÕm này quay v« ðäo Hoàng Sa (Pattle Island) ð¬ ð± 10 quân nhân Pháp và 17 quân nhân Vi®t Nam lên chiªm ðóng ðäo này. Khi Trung Hoa Dân Qu¯c phäi bö Hoa Løc chÕy sang Ðài Loan, h÷ cûng rút quân · ðäo Phú Lâm và Thái Bình v«. Mãi t¾i 7 nåm sau khi làm chü ðßþc løc d¸a, Trung Cµng m¾i cho quân chiªm ðóng Ðäo Phú Lâm vào ðêm 20 rÕng ngày 21 tháng 2 nåm 1956.

Trong nhóm An Vînh, ngoài Phú Lâm còn có mµt hòn ðäo quan tr÷ng khác, ðó là ðäo Lincoln, n¢m v« phía Ðông cüa nhóm. Ðây là ðäo l¾n nh¤t trong qu¥n ðäo Hoàng Sa v¾i di®n tích ch×ng 1.6 cây s¯ vuông hay tß½ng ðß½ng 400 acres, b« cao ch×ng 3 - 4 thß¾c. Hi®n nay, dñ ðoán có ch×ng 4,000 quân Trung Cµng trên các ðäo tÕi vùng Hoàng Sa.

4. Chü Quy«n Vi®t Nam TÕi Qu¥n Ðäo Hoàng Sa

Vào thª kÖ thÑ 18, bµ sách "Phü Biên TÕp Løc" cüa ông Lê Quí Ðôn ðã có nói t¾i Hoàng Sa và Tr߶ng Sa. Cu¯n sách này cûng k¬ vi®c ng߶i Vi®t Nam ðã khai thác hai qu¥n ðäo này ngay t× th¶i Lê mÕt. Các tài li®u khác nói v« chü quy«n cüa Vi®t Nam tÕi Hoàng Sa và Tr߶ng Sa là bµ "Hoàng Vi®t иa Dß Chí" ðßþc ¤n hành vào nåm Minh MÕng thÑ 16 tÑc là nåm 1834. Cu¯n "L¸ch Tri«u Hiªn Chß½ng LoÕi Chí" cüa Phan Huy Chú (1782 - 1840).

H½n næa, bµ "ÐÕi Nam Nh¤t Th¯ng Chí" trong cu¯n nói v« tïnh Quäng Ngãi có k¬ vi®c Chúa Nguy­n cho thành l§p ðµi Hoàng Sa g°m 70 ng߶i cÑ m²i nåm vào tháng 3 thì ra ðäo thu lßþm häi v§t r°i tr· v« vào tháng 8. Vào nåm Minh MÕng thÑ 16, nhà vua cûng sai quan quân dùng thuy«n ch· gÕch ðá ra dñng mµt ngôi chùa và bia chü quy«n tÕi ðäo Hoàng Sa có kh¡c hàng chæ nôm "Minh MÕng nåm thÑ 16". Ngoài các sØ gia bän xÑ, mµt s¯ các tác giä ng߶i Pháp cûng nói t¾i chü quy«n cüa Vi®t Nam tÕi Hoàng Sa và Tr߶ng Sa. Vào nåm 1836 ÐÑc giám møc Taberd ðã viªt trong cu¯n sách "иa dß, l¸ch sØ và mô tä m÷i dân tµc cùng v¾i tôn giáo và phong tøc cüa hµ¸" (Univer, histoire et description de tous les peuples, de leurs religion et coutumes) nhß sau:

"Tôi không k¬ dài dòng v« nhæng ðäo thuµc Nam KÏ, nhßng chï nh§n xét r¢ng t× 34 nåm nay, ng߶i Nam KÏ ðã chiªm cÑ nhóm qu¥n ðäo Paracels mà ng߶i An Nam g÷i là Cát Vàng hay Hoàng Sa, thñc là nhæng hòn ðäo nhö bí hi¬m, g°m nhæng möm ðá xen lçn v¾i các bãi cát mà nhæng ng߶i ði bi¬n ð«u kinh hãi. Tôi không rõ h÷ có thiªt l§p c½ s· gì · ðó không, nhßng ch¡c ch¡n r¢ng Hoàng Ъ Gia Long nh¤t ð¸nh mu¯n m· rµng lãnh th± cüa Hoàng Tri«u b¢ng cách chiªm qu¥n ðäo này, và vào nåm 1816, ngài ðã long tr÷ng trß½ng lá c¶ tÕi ðây".

Trong tác ph¦m "H°i ký v« Ðông Dß½ng", ông Jean Baptiste Chaigneau cûng ghi r¢ng vua Gia Long ðã chính thÑc thu nh§n qu¥n ðäo Hoàng Sa vào nåm 1816. Khi ng߶i Pháp ð£t n«n bäo hµ trên toàn cöi Ðông Dß½ng, h÷ cûng tiªp tøc lãnh nhi®m vø bäo v® Hoàng Sa. Vào các nåm 1895 và 1896, có hai chiªc thß½ng thuy«n tên Bellona và Iruezi Maru ch· ð°ng cho ng߶i Anh b¸ ð¡m tÕi nhóm ðäo Tuyên ÐÑc và b¸ ng߶i Trung Hoa ðªn ðánh cß¾p. ÐÕi di®n ng߶i Anh tÕi B¡c Kinh ðòi nhà Thanh phäi b°i th߶ng vì có mµt s¯ ð°ng ðßþc ðem v« bán tÕi ðäi Häi Nam. Nhßng chính quy«n nhà Thanh không ch¸u b°i th߶ng, vi®n c¾ qu¥n ðäo Hoàng Sa không thuµc chü quy«n cüa Trung Hoa.

Các qu¯c gia trong vùng Ðông Nam Á cûng m£c nhiên công nh§n chü quy«n cüa Vi®t Nam tÕi Hoàng Sa. Vào ð¥u thª kÖ 20, mµt công ty Nh§t tên Motsli Bussan Kaisha ðã ð® ð½n xin chính quy«n Pháp tÕi Ðông Dß½ng c¤p quy«n ð£c nhßþng khai thác phosphate tÕi ðây. Nåm 1925, tàu Lanessan ch· phái ðoàn nghiên cÑu cüa Häi H÷c Vi®n Nha Trang ra thám sát qu¥n ðäo Hoàng Sa. Phái ðoàn này xác nh§n Hoàng Sa là mµt ph¥n cüa lãnh th² Vi®t Nam vì dính li«n v¾i th«m løc ð¸a Vi®t Nam.

TÕi hµi ngh¸ San Francisco vào ngày 7 tháng 9 nåm 1951, Thü Tß¾ng Tr¥n Vån Hæu, trß·ng phái ðoàn Vi®t Nam cûng ðã lên tiªng xác nh§n chü quy«n Vi®t Nam tÕi häi ðäo thuµc Bi¬n Ðông. Ông tuyên b¯ tru¾c hµi ngh¸: "Chúng ta c¥n phäi lþi døng m÷i c½ hµi ð¬ d§p t¡t m¥m m¯ng chiªn tranh, vì v§y chúng tôi xác nh§n chü quy«n cüa Vi®t Nam trên các qu¥n ðäo Hoàng Sa và Tr߶ng Sa t× trß¾c ðªn nay vçn luôn luôn là nhæng thành ph¥n cüa lãnh th± Vi®t Nam". Trong t±ng s¯ 51 qu¯c gia tham dñ, không mµt qu¯c gia nào - k¬ cä Trung Hoa - lên tiªng phän ð¯i nên l¶i tuyên b¯ này ðã ðßþc ghi vào biên bän cüa hµi ngh¸.

Dß¾i th¶i Pháp thuµc, Vi®t Nam ðã thiªt l§p nhæng c½ s· hành chánh tÕi Hoàng Sa qua ngh¸ ð¸nh s¯ 156-SC ngày 15-6-1932 cüa Toàn Quy«n Ðông Dß½ng. Trong ðÕo dø s¯ 10 ký ngày 30-3-1938, Hoàng Ъ Bäo ÐÕi sát nh§p qu¥n ðäo Hoàng Sa vào tïnh Th×a Thiên. Ngày 5-5-1938, Toàn Quy«n Ðông Dß½ng thiªt l§p hai ð½n v¸ hành cháng tÕi qu¥n ðäo Hoàng Sa. Ðó là ð½n v¸ Trång Khuyªt và phø c§n (délégation du Croissant et dépendences) và ð½n v¸ Tuyên ÐÑc và phø c§n (délégation de l'Amphitrite et dépendences). Ngày 13-7-1961 dß¾i th¶i Ю Nh¤t Cµng Hòa, T±ng Th¯ng Ngô Ðình Di®m ban hành s¡c l®nh s¯ 175-NV ð£t qu¥n ðäo Hoàng Sa thuµc tïnh Quäng Nam thay vì tïnh Th×a Thiên và ð£t tên là xã иnh Häi thuµc qu§n Hòa Vang. Dß¾i th¶i Ю Nh¸ Cµng Hòa, ngh¸ ð¸nh s¯ 709-BNV-HC ngày 21-10-1969 cüa Thü Tß¾ng Chính Phü ðã sát nh§p xã иnh Häi vào xã Hòa Long cûng thuµc qu§n Hòa Vang, tïnh Quäng Nam.

5. B¢ng c¾ bán nß¾c cüa Vi®t Cµng (Xem Vån thß PhÕm Vån аng gØi Chu Ân Lai)

Trong lúc mi«n Nam Vi®t Nam ra sÑc bäo v® các qu¥n ðäo tÕi Bi¬n Ðông ch¯ng lÕi các hành ðµng xâm lång cüa ngoÕi qu¯c thì Vi®t Cµng tÕi mi«n B¡c lÕi n¸nh bþ, thän nhiên công nh§n chü quy«n cüa Trung Cµng tÕi các qu¥n ðäo Hoàng Sa và Tr߶ng Sa. Sau ðây là các b¢ng c¾: - Vào nåm 1956, ngoÕi trß·ng Vi®t Cµng là Ung Vån Khiêm tuyên b¯:" Hà Nµi nhìn chü quy«n cüa Trung Cµng ð¯i v¾i qu¥n ðäo Hoàng Sa và Tr߶ng Sa mà Trung Cµng g÷i là Tây Sa và Nam Sa."

- Trong s¯ báo phát hành ngày 22-9-1958, t¶ Nhân Dân, c½ quan ngôn lu§n chính thÑc cüa Vi®t Cµng ðã ðång mµt bän tin v¾i tña ð« "Chính phü nß¾c Vi®t Nam Dân Chü Cµng Hòa công nh§n quyªt ð¸nh v« häi ph§n cüa Trung Qu¯c." Nguyên vån bän tin này nhß sau: "Sáng ngày 21-9-1958, ð°ng chí Nguy­n Khang, ÐÕi sÑ nß¾c Vi®t Nam Dân Chü Cµng Hòa tÕi Trung qu¯c, ðã g£p ð°ng chí C½ B¢ng Phi, ThÑ trß·ng Bµ NgoÕi giao nß¾c Cµng hòa nhân dân Trung Hoa và ðã chuy¬n bÑc công hàm sau ðây cüa Chính phü ta:

"Thßa ð°ng chí T±ng Lý,
T±ng lý Qu¯c vø vi®n nu¾c Cµng hòa nhân dân Trung hoa,

Chúng tôi in trân tr÷ng báo tin ð¬ ð°ng chí T±ng lý rõ:

Chính phü nß¾c Vi®t Nam Dân Chü Cµng Hòa ghi nh§n và tán thành bän tuyên b¯ ngày 4 tháng 9 nåm 1958, cüa nß¾c Cµng hòa nhân dân Trung Hoa, quyªt ð¸nh v« häi ph§n cüa Trung qu¯c. Chính phü nß¾c Vi®t nam dân chü Cµng hòa tôn tr÷ng quyªt ð¸nh ¤y và s¨ chï th¸ cho các c½ quan nhà nß¾c có trách nhi®m tri®t ð¬ tôn tr÷ng häi ph§n 12 häi lý cüa Trung qu¯c rong m÷i quan h® v¾i nß¾c Cµng hòa nhân dân Trung hoa trên m£t bi¬n.

Chúng tôi xin kính gØi ð°ng chí T±ng lý l¶i chào r¤t trân tr÷ng.

Hà Nµi ngày 14 tháng 9 nåm 1958
PhÕm Vån аng
Thü tß¾ng Chính phü
Nß¾c Vi®t nam dân chü Cµng hòa

- Sau khi chiªm ðßþc mi«n Nam Vi®t Nam, t¶ báo Sài Gòn Giäi Phóng vào tháng 5 nåm 1976 ðã ðång mµt bài xã lu§n liên quan t¾i qu¥n ðäo Hoàng Sa, trong ðó có nhæng câu n¸nh bþ Trung Cµng r¤t ng¾ ng¦n nhß sau:

"Trung qu¯c vî ðÕi ð¯i v¾i chúng ta không chï là ng߶i ð°ng chí mà còn là ng߶i th¥y tin c¦n, ðã cßu mang chúng ta nhi®t tình ð¬ chúng ta có ðßþc ngày hôm nay, thì chü quy«n Hoàng Sa thuµc Trung qu¯c hay thuµc ta cûng v§y thôi (Vi®t Nam, Trung Qu¯c, sông li«n sông, núi li«n núi). Khi nào chúng ta mu¯n nh§n lÕi qu¥n ðäo này, Trung qu¯c s¨ sÇn sàng giao lÕi."

V« sau, vào nåm 1979, hai ð°ng chí th¥y trò "sông li«n sông, núi li«n núi" này ðã d§y nhau mµt bài h÷c ðçm máu tÕi vùng biên gi¾i Hoa - Vi®t. T¾i nåm 1988, ng߶i th¥y tín c¦n Trung Cµng ðã chÆng nhæng không giao lÕi qu¥n ðäo Hoàng Sa cho tên ðày t¾ Vi®t Cµng mà còn xua quân chiªm luôn qu¥n ðäo Tr߶ng Sa. Ngày 14-3-1988, tàu chiªn Trung Cµng b¡n chìm 3 chiªn hÕm cüa häi quân Vi®t Cµng (mµt chiªc thuµc loÕi Shangai do Trung Cµng vi®n trþ trß¾c ðây, mµt tu¥n duyên hÕm PGM cû cüa Häi Quân VNCH, mµt häi v§n hÕm do Nga Sô vi®n trþ) khiªn trên 100 lính Vi®t Cµng thß½ng vong. Trung Cµng ðã dùng nhæng bÑc công hàm cüa Vi®t Cµng công nh§n chü quy«n cüa Trung Cµng tÕi Bi¬n Ðông ð¬ làm b¢ng c¾. B¸ bí l¯i, Vi®t Cµng trâng tráo giäi thích trên t¶ báo Nhân Dân s¯ ra ngày 26-4-1988:

"Ðúng là có nhæng l¶i tuyên b¯ ðó. C¥n phäi ð£t nhæng l¶i tuyên b¯ này ðúng trong b¯i cänh l¸ch sØ cüa nó ... Trong cuµc chiªn ðãu mµt m¤t mµt còn, ch¯ng mµt kë thù xâm lßþc có sÑc mÕnh quân sñ l¾n h½n mình r¤t nhi«u, Vi®t Nam tranh thü ðßþc Trung qu¯c g¡n ch£t v¾i cuc chiªn ð¤u cüa Vi®t Nam càng nhi«u bao nhiêu và ngån ch§n MÛ xØ døng hai qu¥n ðäo cûng nhß vùng Bi¬n Ðông ch¯ng lÕi Vi®t nam, thì càng t¯t b¤y nhiêu. Phäi ðÑng trên tinh th¥n ðó và trong b¯i cänh ðó ð¬ hi¬u các tuyên b¯ nói trên."

Xem tiªp : Ph¥n 1 Ph¥n 2 - Ph¥n 3

Tr¥n в C¦m Email: camtran11@yahoo.com)
(Trích t× tác ph¦m "Bi¬n Ðông N±i Sóng" cüa Tr¥n в C¦m)